wstęp do teorii polityki img 23

27

na temat zachodzących procesów w otoczeniu międzynarodowym, sprzyja to formułowaniu błędnych ocen i nieodpowiednich zaleceń dla polityki zagranicznej.

Bardzo ważne znaczenie ma tutaj doświadczenie historyczne, które rzutuje na sposób rozumienia własnych interesów narodowych i państwowych²⁶. Historyczne motywacje narodowe współkształtują bieżące postawy społeczne wobec sąsiadów' i innych narodów - oddziałuje to negatywnie na racjonalność polityki zagranicznej państwa. Przykładami tego typu obciążeń dla polityki zagranicznej Polski, poczynając od 1918 roku, są stale żywe w^f świadomości społeczeństwa polskiego wątki martyrologicznc i resentymenty wobec Rosjan i Niemców oraz przypisywana sobie szczególna rola wśród narodów środkowej części Europy. W literaturze zachodniej ten kompleks psychospołecznych uwarunkowań polityki zagranicznej określany jest niezbyt jednoznacznym terminem „charakter narodowy”²⁷.

f) Na podstawie wyżej omówionych uwarunkowań wewnętrznych oraz międzynarodowych, w każdym demokratycznym państwie formułowane są przez działające siły polityczne koncepcje polityki zagranicznej. Rząd i inne upoważnione do tego organy realizują jedną wybraną, bądź zbudowaną jako wypadkowa różnych programów koncepcję.

Koncepcja polityki zagranicznej państwa stanowi pewien przemyślany, wyobrażony stan rzeczy i spraw, który' zdaniem jej autorów, powinien stać się realny. Jest więc kategorią należącą do sfery' świadomości społecznej: wyraża wartości i interesy społeczeństwa (narodu), które mają być realizowane poprzez stosunki państwa ze środowiskiem międzynarodowym. W koncepcji te wartości i interesy przybierają postać systemu celów podstawowych (strategicznych).

Koncepcja, będąc ogólnym planem działania, nie jest w pełni ujawniana. Natomiast opinii publicznej jest udostępniona jedynie doktryna polityki zagranicznej, która zawiera spójny wewnętrznie i zhierarchizowany system celów, w którym cele niższej rangi służyć mają realizacji celów podstawowych. Z kolei konkretyzację doktryny stanowią programy, które określają kierunki, płaszczyzny, środki i metody działania polityki zagranicznej²*.

²⁶ Na temat wpływu tradycji na politykę zagraniczną Francji. Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec (do 1945 r.) i ZSRR zob. ciekawe referaty: Raoula Giradcta, Jamesa Jolla. Roberta E. Osgooda. Alfreda Grossera i nie ujawnionego z nazwiska autora wygłoszone podczas spotkania „okrągłego stołu”, zorganizowanego przez Francuskie Towarzystwo Nauk Politycznych w dniach 13-14 VI 1953 r. w Paryżu, a opublikowane w: La polilique etrangere et ses fondemenls, Paris: Armand Colin 1954. s. 143-235. Zob. także Mieczysław Stolarczyk, „Czynnik narodowy w polityki zagranicznej państw”, Studia Sauk Politycznych, 1985, nr 1, s. 93-111.

⁷⁷ A. F. K. Organski, op.cit., s. 79-83; Arvid Broderscn, „National Charactcn An Old Problem Re-examined", [w:J James N. Rosenau (red.), International Politics and Foreign Policy: A Reader in Research and Theory, New York: Frcc Press of Glcncoe 1961, s. 300-308; Joseph Franke!, Interna-uonal Relalions in a Changing World, Oxford: Ox ford Univcrsity Press 1988, s. 126-127.

³ Por. Waldemar J. Szczepański. Europa myśli politycznej de Gaulle 'a. Próby analizy systemowo. Warszawa: PWN 1979, s. 55-69.