53041 wstęp do teorii polityki img 201

191

Na skuteczność poszczególnych ról ma także wpływ ich charakter. Niewątpliwie efekt ról przewidzianych do krótkoterminowej realizacji będzie bardziej widoczny niż w przypadku ról długoterminowych. Podobnie będzie z rolami pierwszo- i drugoplanowymi. Pewne znaczenie będzie miał też narzucony bądź deklarowany charakter ról.

Skuteczna real izacja ról międzynarodowych państwa zal cży również od stanu stabilności struktur oraz jakości procesów dokonujących się w granicach danego systemu, na co zwraca uwagę Teresa Łoś-Nowak. Według niej, ważną rolę odgry-wajątutaj zdolności regulacyjne i mody fikacyjne systemu*¹. Te z kolei, „pozwalają zachować jego tożsamość oraz uruchamiają zdolności adaptacyjne, przystosowując go do zmieniających się warunków’”⁵. Ma to swoje uzasadnienie w przypadku państw, które pod wpływem dynamiki stosunków' międzynarodowych, często modyfikują! adaptująswmjc systemy ról między narodowych.

Józef Kukułka zw-raca także uw*agę na jesz.cze jeden czynnik warunkujący efektywność oddziaływań (w' tym także ról międzynarodowych), a mianowicie ich uboczne skutki, które mogą być oceniane jako pozytywne, negatywne lub obojętne. Według niego skuteczność oddziaływania polcgana minimalizacji znaczenia negatywnych skutków' ubocznych, a maksymalizacji skutków pozytywnych i obojętnych, które nic zmieniają w sposób negatywny uwarunkowań towarzyszących realizacji innych działań⁴⁶. Zresztą fakt, wystąpienia niezamierzonych skutków' ubocznych wpływa także na to, że pewne decyzje i posunięcia wywołują, zamiast zakładanych, zupełnie niezamierzone efekty, takie jak na przykład konsekwencje, długo oczekiwanego przez państwa Europy Zachodniej, rozpadu bloku wschodniego⁴⁷. Dlatego też analizując efekty' poszczególnych działań czy ról w'arto zwrócić uwagę na to, czy stanowią one rezultat spodziewany.

Analizując zjawisko efektywności ról państw można zaobserwować, że wyraża się ono w postaci kilku podstawowych skutków. Po pierwsze, wywołują one jakąś reakcję otoczenia, po drugie, powodu ją zmiany tego otoczenia, po trzecie, pr/.y-czyniająsię do wzrostu efektywności innych ról. Na podstawie tych zjawisk wyznaczyć można pewne kryteria oceny efektywności ról międzynarodowych państw.

Przede wszystkim jest to kryterium stopnia realizacji roli. Prz.ez realizację roli rozumieć można, dążenie do stanu, w którym deklaracja o podjęciu celowych działań, przekształca się w skuteczne działanie nastawione na wywołanie pożądanej zmiany. Można mówić tu o rolach zaledwie deklarowanych, deklarowanych i wywołujących jakąś reakcję (pozytywną, negatywną albo obojętną), a także o ro-

“ Teresa Łoś-Nowak, Stosunki międzynarodowe. Teorie - systemy - uczestnicy. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2000, s. 102.

⁴⁵ Morton A. Kapłan, System andProcess in International Politics, New York: R. E. KricgerPub. Co. 1957, s. 89.

^,ć Kukułka, op.cit, s. 230.

⁴⁴ Eugeniusz Sadowski, „Zagadnienia racjonalności i efektywności polityki zagranicznej państwa", Stosunki Międzynarodowe, 1995, r. 17, s. 106.