wstęp do teorii polityki img 185

175

Innymi, bardziej stanowczymi metodami polityki zagranicznej jest embargo, blokada oraz zakaz świadczenia usług dla obiektów danego państwa. Stany Zjednoczone np. zakazały świadczenia usług portowych dla statków radzieckich w portach amerykańskich, a ZSRR w 1958 r. wprowadził całkowite embargo na handel z Finlandią. Posunięcie to miało przeszkodzić fińskim planom rozszerzenia powiązań gospodarczych z Zachodem, eo oznaczałoby redukcję stosunków zc ZSRR.

Przeprowadzona przez Związek Radziecki w 194S r. blokada Berlina Zachodniego miała z kolei na celu wymusić na mocarstwach zachodnich wycofanie się z Berlina lub powrót do poczdamskiej polityki w sprawie Niemiec. ZSRR dążył do tego by w Niemczech powstał jeden ogólnokrajowy rząd niemiecki, a wojska mocarstw zostały wycofane, co tak naprawdę oznaczałoby przesunięcie bezpośrednich wpływów radzieckich na linię Renu.

Środkami, o których należy wspomnieć są instrumenty kulturowo-idcolo-giczne”, do których należy zaliczyć m.in. różnego rodzaj u propagandę oraz świadczenie usług np. w sferze kulturalno-oświatowej (wymiana wykładowców, bezpłatne nauczanie języka, organizowanie seminariów). Propaganda ideologiczna wykorzystywana przez ZSRR przejawiała się chociażby w głoszeniu haseł hegemonii klasy robotniczej i przyjaźni bratnich narodów, zepsucia imperializmem państw Zachodu, a także nieograniczonej potęgi Kraju Rad. Przymusowa nauka języka rosyjskiego w szkołach państw demokracji ludowej oraz sprowadzanie w tym celu nauczycieli z ZSRR było przejawem próby wykształcenia ludności dobrze zaznajomionej z kulturą i językiem rosyjskim. Temu również służyły częste projekcje radzieckich filmów tak w kinach jak i telewizji oraz wystawianie sztuk autorstwa socrealistów'.

Mówiąc o metodach kulturowych warto wspomnieć, że jak uczy historia żadne supermocarstwo nie może długo utrzymać dominacji, jeśli jego siła - umocniona odpowiednim zaufaniem do własnej przywódczej roli - nie opiera się na zbiorze w^:artości o światowym zasięgu³⁸. Właśnie od wewnętrznej dynamiki - nie tylko gospodarczej, ale zwłaszcza kulturowej - Stanów Zjednoczonych zależy zakres ich konstruktywnego oddziaływania na kierunek światowych przeobrażeń³⁹.

Funkcjonowanie mocarstw w stosunkach międzynarodowych istniało od wńc-ków najdawniejszych, ich konfiguracje i siła zmieniały się w miarę upływu czasu i rozwoju poszczególnych dziedzin życia¹⁰. Początkowo na arenie międzynarodowej działało kilka dużych i silnych państw, których potencjały były zbliżone. Z czasem ich liczba zmniejszała się, dopmwdtdzając w efekcie do sytuacji, w której zaistniały dwa mocarstwa uniwersalne (USA i ZSRR) decydujące o losach całego świata.

¹⁷ Zob. Justyna Zając. „Środki i metody../’, s. 8Ó-89.

^J< Zbigniew Brzeziński, Period Polityka światowa na progu XXI wieku. Warszawa: Pditions Spotkania 1994, s. 83.

³⁷ Ibidem.

¹⁰ Szerzej na ten temat zob. Pau) Kennedy, The Rise and Fali of the Great Powers: Economic Change and Military Conjlict from 1500 to 2002, New York: Random House 1987, Por. Henry Kissinger.f))zioffłoęp, New York: Simon & Schnster 1994, rozdz. I i 2.