wstęp do teorii polityki img 205

195

wanie podkreślić, że zastosowanie pojedynczego kryterium doprowadziłoby nie tylko do uproszczonych, lecz nawet do nieprawdziwych wniosków'.

Dla możliwie najrzetelniejszej oceny efektywności zewnętrznej działalności państwa należy przyjąć założenie, że żadne państwo nie jest w stanie w pełni zrealizować założeń swojej polityki zagranicznej. Teza ta determinuje istotne konsekwencje dla realnej oceny działalności państwa na arenie międzynarodowej, bowiem jedynie idealnym modelem jest pełna realizacja zadeklarowanych celów, innymi słowy stuprocentowa skuteczność i efektywność.

Zauważyć ponadto trzeba, iż cele żywotne, egzystencjalne realizowane są w dłuższym okresie czasu, dlatego nie można dokonywać ostatecznej oceny ich urzeczywismie-nia¹². Słusznym wydaje się zatem postulat, aby za kryterium przyjąć stopień realizacji celu w badanym okresie czasu. W taki właśnie sposób problem ujmuje Radovan Vu-kadmović, stwierdzając, że miarąskuteczności, a poprzez to efektywności działań zewnętrznych państwa są postępy osiągnięte na drodze realizacji celu o najwyższej wartości".

Stosunki międzynarodowe charakteryzują się dynamiką i wysokim stopniem złożoności. Wypływa stąd konieczność uwzględnienia w' analizie uwarunkowań, w tym przeszkód oraz sprzyjających przesłanek, które pojawiły się w procesie urzeczywistnienia zadeklarowanego celu¹⁴.

Stąd, jak przyjmuje się za J. Kukułką skuteczność i efektywność działania państwa na arenie międzynarodowej wymaga takiego wykorzystania uwarunkowań, sposobów i środków, aby wśród ubocznych jego skutków najwięcej było pożądanych i obojętnych, najmniej zaś negatywnych'⁵. Jeśli rezultat od-

“ Wyczerpująco o celach polityki zagranicznej państwa zob. rozdz. U niniejszej książki. Zob. też Kaleci J. Holsti, InternationalPolitia: A Frameworkfor Anulysis. New York: hnglewood Clifis 1967, s. 126; George Modelski. Principles of World Politics, New York: The Frec Press 1972, s. 156; Arnold Wolfers, Disarrdmd CoUaboratton. Essays on International Politics, Baltimore: The .tohns Hopkins Press 1962.S. 73-77; Raymond Aron, Pokój i wojna miedzy narodami. Warszawa: Centrum im. Adama Smitha 1994, s. 99-127; A. F. K. Organski, World Politics, New York: Alfred A. Knopf 1967, s. 326; Morton Kapłan, „TheNational lnterest and Other Interests", |w:j James N. Roscnau (red.), Internatio-nal Politics and Foreign Policy, New York: The Free Press ofGlencoe 1961.s. 164 170.

^:1 Zob. Kadouan Vukadinović, Międzynarodowe stosunki polityczne, Warszawa: PWN 1980, s. 232.

¹⁴    Najpełniej o uwarunkowaniach polityki zagranicznej zob. rozdz. I niniejszej książki. Zob. też. Ziemowit J. Pietraś, „Wyznaczniki polityki zagranicznej państwa", [w:] Artur Bodnar, Waldemar .(. Szczepański ( red.), Stosunki międzynarodowe Problemy badań i teorii, Warszawa: PWN 1983, s. 161 174; Wojciech Kostecki, „Analiza czynnikowa stosunków międzynarodowych (wybrane przesłanki metodologiczne)", [w:J ibidem, s. 283-302; Harold and Margarclh Sproul, „Cnvironmental Facturs in the Sn idy of 1 ntemalional Relalions", jw:j Rosenan (red.), International Politics..., s. 106 120; Wolfers, op.ciL, s. 37-45; Organski, op.ciL, s. 78-79; Richard C. Snydcr, H. W. Bruck, Burton Sapin, ,,‘lhe Decision-Making Approach to the Study of International Politics”, [w;] Rosenau. op.ciL, s. 186-192; George Modelski,/I Theory vf Foreign Policy, London: Pall Mail Press 1962, s. 100-107.

¹⁵    JózefKukulka zwraca uwagę na uboczne skutki oddziaływań w kontekście czynników warunkujących efektywność Według niego skuteczność oddziaływania polega na minimalizacji znaczenia negatywnych skutków ubocznych, a maksymalizacji skutków pozytywnych i obojętnych, które nie zmieniają w sposób negatywny uwarunkowań towarzyszących realizacji innych działań. Zob. idem, Teorio stosunków międzynarodowych, s. 230.