36860 wstęp do teorii polityki img 41

46

sku międzynarodowym⁴⁴. Ze swej istoty stanowią one podstawę najważniejszych i głównych celów polityki zagranicznej, formułowanych podobnie - pomimo znacznego zróżnicowania systemów wewnętrznych współczesnych państw.

W polskiej nauce o stosunkach międzynarodowych przyjęła się typologia celów polity ki zagranicznej zaproponowana przez Józefa Kukułkę, który wyróżnił cele: egzystencjalne, koegzystcncjalne i funkcjonalne⁴*. Ten trójpodział został wyprowadzony z ogólnej jego wcześniejszej typologii potrzeb i interesów' uczestników stosunków międzynarodowych⁴⁶.

W typie celów egzystencjalnych J. Kukułka wymienia dążenia do zaspokojenia „materialnych i św iadomościowych potrzeb państwa, w stopniu zapewniającym jego przetrwanie, bezpieczeństwo, identyczność i rozwój” i zaznacza, że cele te „nie mają- wbrew pozorom - charakteru statycznego, lecz cechuje je stałość i dynamika”⁴⁷. Cele koegzystenejalne obejmują dążenia do zaspokojenia potrzeb państwa w' zakresie przynależności, łączności, współżycia, współpracy, współzawodnictwa i zorganizowania środowiska międzynarodowego. Państwo zmierza do zapewnienia sobie odpowiedniej roli międzynarodowej i uznania ze strony innych rządów i narodów'. Cele tego typu mogą mieć charakter zarówno długotrwały, jak i okresowy. W typie celów funkcjonalnych mieszczą się dążenia państwa do zaspokojenia potrzeb w- zakresie międzynarodowej informacji,percepcji, regulacji, decyzji, sprawności i skuteczności uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych. Cele te majązapewnić wysokącfek-ty wność osiągania celów egzystencjalnych i kocgzystencjalnych. Cechuje je największa zmienność i zależność od taktyki działania¹®.

Wszystkie trzy podstawowe grupy celów są współzależne i nie zawsze występują w przedstawionym porządku. Jednak zawsze kluczowe znaczenie ma właściwe realizowanie celów egzystencjalnych. Zaniedbania w tym zakresie prowadzą bowiem do powstawania zagrożeń dla prowadzenia polityki zagranicznej i osiągania jej pozostały ch celów. Wymienione typy celów polityki zagranicznej stanowiątzw. cele zbiorcze, a każdy z nich składa się z widu celów szczegółowych⁴⁴, które nazwać można celami roboczymi.

⁴⁴ Por. Kenneth J. Twitchell (red.), International Security: Reflectiom on $urvival andStability, I-andon: Oxford University Press 1971, s. 4.

⁴³    Józef Kukułka, Międzynarodowe stosunki polityczne, Warszawa: PWN 1980, s. 381-382; idem, Polityka zagraniczna jako element..., s. 11—12. Odnotować należy, że swoją typologię celów polityki zagranicznej J. Kukułka odnosił w dwóch pierwszych publikacjach tylko do podstawowych celów tej polityki, wyodrębnionych z. ich całokształtu. Następnie zastosował ją do wszystkich celów zewnętrznych działań państwa, co znalazło wyraz w trzeciej publikacji.

⁴⁴    Kukułka, Problemy teorii..., s. 263-265.

⁴⁷ Kukułka, Polityka zagraniczna jako element..., s. 11.

⁴⁴ Ibidem, s. 11-12.