wstęp do teorii polityki img 94

101

dzy wykonawczej^{1 2 3}. Wszystkie decyzje dotyczące polityki zagranicznej może monopolizować jedna osoba (co w¹ praktyce zdarza się w systemach skrajnie niedemokratycznych)'¹. W większości wypadków odpowiedzialność za działania państwa w dziedzinie polityki zagranicznej spoczywa na ministrze spraw zagranicznych oraz na premierze rządu: jest to tzw. rdzeń decyzyjny (core executive). W państwach o ustroju prezydenckim lub pólprez.ydenckim miejsce głowy rządu zajmuje głow a państwa. Zwykle jednak uczestnictwo głowy państwa w procesach decyzyjnych w polityce zagranicznej ograniczone jest do sytuacji wyjątkowych, takich jak np. ogłaszanie stanu wojny z innym państwem.

Zakres samodzielności ministra spraw zagranicznych w materii podejmowania decyzji dotyczących polityki zagranicznej państwa zależny jest od uznania głowy rządu (państwa)¹'¹. Według Christophcra Hilla można wyróżnić trzy podstawowe konfiguracje układów głow a rządu - minister spraw zagranicznych:

♦ Stosunekrównoprawności: jako przykład możnatu podać harmoni jną współpracę pomiędzy Harrym Trumanem i Georgem Marshallem lub pomiędzy Richardem Nixonetn i Henrym Kissingerem;

■ Podporządkowany minister spraw zagranicznych: przykładem Tariq Aziz jako posłuszny wykonawca wytycznych Saddama Hussajna;

'    •    Silna pozycja ministra spraw zagranicznych: wyjątkowa pozycja Joh

na Forstera Dullesa w gabinecie Dwighta Eisenhowera lub Warrena Christophcra w pierwszym gabinecie Clintona. Historia zna również przypadki silnego antagonizmu pomiędzy głową rządu i ministrem spraw zagranicznych, co może zdarzyć się wtedy, gdy rząd jest tworem niestabilnej koalicji: przykładem rozbieżna polityka Szimona Peresa i Ariela Szarona w stosunku do Autonomii Palestyńskiej.

Zdarzały' się też wypadki, gdy głowa rządu całkowicie przejmowała kompetencje ministra spraw zagranicznych, tak jak to się stało w' przypadku premiera Indii Jawaharlala Nehru lub kanclerza Niemiec (RFN) Konrada Adenauera, który do 1957 r. pełnił równocześnie funkcję ministra spraw zagranicznych".

1

   Jak zauważył Joseph Franke), kontrola nad polityką zagraniczną jest monopolizowana przez rządy, co wynika częściowo z historycznej tradycji państwa absolutystycznego, a częściowo 7 faktu, że to rząd bezpośrednio uczestniczy w stosunkach z innym rządem, posiada najlepsze źródła informacji 5 monopol na używanie siły fizycznej. Zob. Joseph Frankel, The Making of Foreign Policy: An Analysis of Decision-Making, I-ondon: Oxford University Press 1963, s. 12.

2

   Margaret Hermann jest jednak zdania, że nawet w państwach demokratycznych pozycja liderów będzie ulegała wzmocnieniu. Według niej wiąże się to z narastającąniejednoznacznościąi zmień-nością świata. Lider będzie dokonywał interpretacji rzeczywistości i narzucał kurs działania. 7.ob. Margaret G. Hermann, Joc D. Hagan, „International Decision-Making: Leadership Mattcrs”, Foreign Policy, Spring 1998, Nr. 110, s. 124-137,

3

   Zob- William Wal lace, The Foreign Policy Proces* in Britain, London: The Royal Institute of International Aftairs 1975, s. 47.

^!l Zob. Hill, op.cit,s. 57-65. We wspomnianej już książce The ChmgingPolitics of Foreign Policy HU przedstawił dogłębnąanalizę polityki zagranicznej, uwzględniając zarówno bogaty kontekst historyczny, jak też obserwacje dotyczące zmian dokonujących się obecnie w niemal wszystkich aspektach tej polityki.