wstęp do teorii polityki img 101

108

cc z każdej z rozważanych alternatyw (zyski i koszty' postrzegane przez pryzmat relacji strategicznych celów do środków). Wybrana zostanie ta opcja, która zapewni maksymalizację korzyści i osiągnięcie strategicznych celów. Innym ważnym założeniem tego modelu jest założenie o uporządkowanej i ustrukturalizo-wanej naturze rzeczywistości międzynarodowej, która może zostać zgłębiona za pomocą narzędzi logicznej analizy³¹.

Podłożem dla modelu racjonalnej polityki byl model racjonalnego aktora: racjonalna polityka musi być tworem racjonalnych jednostkowych decydentów. Model racjonalnego aktora również zakłada potrzebę dokładnej informacji, spójnego systemu celów i wartości (preferencji), poprawnej ewaluacji oraz świadomej, podejmowanej w spokoju kalkulacji pomiędzy celami i środkami¹⁵.

Ograniczenia modelu racjonalnego aktora wskazywane przez psychologów społecznych i socjologów niezbyt szybko znalazły odzwierciedlenie na gruncie nauki o stosunkach międzynarodowych. Klasycznym dziełem analizującym stosunki międzynarodowe jako tworzone pr/.ez racjonalnych narodowych aktorów' jest słynne Policics among Nalions Hansa Morgenthaua. Autor ten zakładał, że wnikliwy obserwator jest w stanie odtworzyć proces podejmowania decyzji przez decydenta, co implikuje założenie, iżów proces opiera się na pewnych uznanych i przewidywalnych regułach. „Stawiamy się w pozycji męża stanu, który musi zmierzyć się z pewnym problemem polityki zagranicznej w pewnych okolicznościach, i zapytujemy samych siebie, jakie są racjonalne alternatywy, spośród których ów mąż. stanu może w'ybierać, oraz które z nich, w danych warunkach, prawdopodobnie wybierze”³⁶. Założenie, iż decydenci są istotami racjonalnymi, posiadającymi spójną mapę preferencji oraz maksymalizującymi korzyści legło również u podstaw teorii gier, często stosowanej do analizy procesów decydowania w polityce zagranicznej¹ ’.

5. Ograniczenia modelu racjonalnego podejmowania decyzji w polityce zagranicznej

Podstawowe ograniczenia zastosowania modelu racjonalności w analizie procesu decydowania w polityce zagranicznej można rozpatrywać na kilku podstawowych poziomach:

1

‘Zob. Miriam Steiner, „The search for order in a disorderly world: World views and prcscriptive decision paradigtns”, InternationalOrganization, Vol. 37, No. 3, Summer 1983,3. 3S5.

³¹ Sidney Yerba, „Assumptions of Rationality and Non-Rauonality in Modcls of the International System”, [w:] Rosenan, op.cit., s. 217-231.

³⁶ (Cyt. za:) Brian Ripley, „Cognition, Culmre and Bureaucratic Politics”, [w:j Neack, Hey. Ilaney, op.cit., s. 86-87.

³¹ Zoli. np. .lames D. Morrow, Gamę ThearyforPolitiealScientists, Princeton: Princeton lJniver-sity Press 1994. Zob. również Phillip D. Straffin, Teoria gier, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2001 oraz rozdział „Proces decydowania racjonalnego”, fw:] Pietraś, op.cit., s. 175-294.