wstęp do teorii polityki img 108

115

r

Bez wątpienia paradygmat racjonalistyczny w swej tradycyjnej fonnie (który /ostał nazwany przez Johna Slcinbrunera paradygmatem analitycznym) jest nie do utrzymania. Modylikacjątradycyjnegomorleluracjonalności, uwzględniającą wyliczone ogra-niczenią jest model racjonalności ograniczonej (bornded rarionality). Model ów zakłada, że rzeczywistość między- narodowa jest nacechowana niepewnością i nasycona ryzykiem, zaś każde intencjonalnie racjonalne działanie odbywa się w obrębie ograniczeń. Ludzkie zdolności i możliwości przetwarzania informacji, kalkulowania oraz podejmowania decyzji sąograniczone przez czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne,co powoduje, iż regułą działania jest satysfakcjonowanie, a nie optymalizow-anic. Ponieważ człowiek nie jest w stanie posiadać kompletnej wiedzy o rzeczywistości, ważną rolę odgrywa racjonalność adaptacyjna polegająca na dostosowywaniu się do nowych sytuacji i przyswajaniu świeżych informacji już w trakcie działania⁶⁴. Miriam Sleiner proponuje również, by w' świecie, zawierającym wiele elementów nieracjonalnych (non-rational) uznać rolę nieracjonalnych umiejętności i zdolności, lekceważonych przez wszystkie odmiany paradygmatów- racjonalistycznych. Intuicją płodna, szeroka wyobraźnia mogąbyć równic pomocnym instrumentem w podejmowaniu decyzji jak logika i umiejętność chłodnej analizy.

Uznanie laktu, iż decyzje w- polityce zagranicznej nie sąpodąjmowane w procesie doskonale racjonalnym nie zmienia oczekiwania społeczeństw, iż proces ten będzie spełniał wymogi racjonalności w maksymalnym osiągalnym stopniu.Nie zmienia również rozmiaru odpowiedzialności ty eh, którzy w- nim uczestniczą za podejmowane decyzje®.

Oczekiwanie to nie jest bezpodstawne. Jak zauważa Janiec Stein, liderzy i główni decy denci chcąbyćracjonalni i postrzegająsiebiejako jednostki postępujące racjonalnie®. Sąto zwykle osoby dobrze wy kształcone i doświadczone, a więc świadome ograniczeń. Co najw-ażniejsze jednak, jak zakładali R. Snyder, B. Sapin i H. Bruck, ci, którzy podejmująw decyzje w polityce zagranicznej, działają w imieniu państwa, co sprawią że sąświadomi odpowiedzialności, jaką ta rola na nich nakładą Podobnie administracja ministerstwa spraw zagranicznych, personel dyplomatyczny oraz inne osoby ewentualnie zaangażow-ane w proces decyzyjny wykazują, wy soki poziom etosu zawodowego i poczucia odpowiedzialności za sprawy państwa. Racjonalności procesu decyzyjnego w polityce zagranicznej sprzyja również fakt, iż ma on jasno określony cel, jakim jest dobro państwa i zamieszkującego jc społeczeństwa.

^6; Zob. Vincent Legrand, „Foreign Policy Decision-Making Theories: sotne steps towards a more reflecTive cogrutivc behawouralism”, Studia diplomalicu, Vol. LII, No. t -2,1999, s. 66-86.

^6S Zob. Janiec Stein, „Can Dccision-Makers Be Rational and Should They Bc? Eva!uating the Ouality of Decision”, [w:] Michael Brecher (red.), Studies in Crisis Behuviour, New Bruswick, NJ: Transaction 1978. [Cyt, za:J Steiner, op.cit., s. 373.

“ Jak ujęła to Janice Stein, decydenci postrzegają to, co rzeczywiste jako racjonalne, a ponieważ to ich percepcje określają rzeczywistość, racjonalność ulega urzeczywistnieniu (rational becotrurs real). Zob. Stein, op.cit.