wstęp do teorii polityki img 100

107

* przełomowe i stwarzające sytuacje bez wyjścia²’;

Należy również wspomnieć o roli niedecyzji (czyli świadomego wyboru zaniechaniapolitycznego) w polityce zagranicznej³⁰.

Najważniejszym podziałem wydaje się jednak podział na decyzje niekryzysowe i podejmowane w' trakcie kryzysu³¹. Ogromna większość decyzji w polityce zagranicznej podejmowana jest poza okresami kryzysu, jednakże decyzje kryzysowe niosą ze sobą o wiele większy potencja! zmiany i zagrożenia dla systemu politycznego.

4. Założenie racjonalności w polityce zagranicznej

Gdyby istniała „idealna maszyna do podejmowania decyzji politycznych”, posiadałaby ona nieograniczone możliwości rozwiązywania problemów w sposób doskonale racjonalny, co byłoby pocliodnąjcj zdolności do natychmiastowego zauważania zagrożeń, perfekcyjnego pozyskiwania, kodowania i przechowywania informacji oraz automatycznej korekty swoich działań³². Pomimo tego, że ludzkie działania w ramach procesu podejmowania decyzji dają się ująć w system, na każdym ze stadiów proces ów ulega poważnym odchyleniom od modelu idealnego.

W1969 r. Graham T. Allison stwierdził, że znakomita większość analityków stosunków międzynarodowych wy jaśnia i stara się przewidywać zachowanie państwa na podstawie różnorakich wariantów- modelu racjonalnej polityki³³. Zgodnie z Lym modelem, rząd jest postrzegany jako jednorodny, racjonalny aktor, posiadający tylko jeden zestaw precyzyjnie określonych celów, potrafiący na podstawie najlepszych posiadanych informacji jednoznacznie ocenić konsekwencje wynikają-

²³ Zob. Frankel, op.cit, s. 202-208.

¹⁰ Zob. Pietraś, op.cit, s. 140-156 oraz Hill, op.cir., s. 107. J. Frankel przytacza np. anegdotę, zgodnie z którą na biurku generała Franco miały znajdować się dwa pudelka z napisami: Problemy Które Czas Rozwiąże i Problemy Które Czas Rozwiązał, a cala aktywność decyzyjna generała miała się sprowadzać do przekładania papierów zjednego pudełka do drogiego. Zob. Franke!, op.cit., s. 197.

⁵¹ Zob. Hill, op.cit., s. 57. Według Michaela Brechcra kryzys w polityce zagranicznej danego państwa rozpoczyna się w momencie, gdy kluczowi decydenci zaczynają doświadczać stresu, wywoływanego przez trzy⁷ nakładające się na siebie percepcje: zagrożenia dla jednej lub większej liczby podstawowych wartości, ograniczonego czasu na odpowiedź oraz zwiększonego prawdopodobieństwa zaangażowania się w nieprzyjazne działania wojenne. Zob. Michael Brecher, Crises in World Politics. Theory and Reality, Oxford: Pergamon Press 1993. Bardziej ogólna jest klasyczna definicja Charlesa Hermanna,kryzys jest sytuacją, w której zagrożone są wysoce priorytetowe cele jednostki decyzyjnej, czas dostępny na odpowiedź jest ograniczony, zaś jej wystąpienie zaskakuje członków owej jednostki”. Zob. Charles F. Hermann. ItHernutiunal Crises: tnsighti Fmm Behavioral Research, New York: Free Press 1972, s. 13. Zob. również Yaacov Y. J. Vertzberger, „Making and Taking Risky Decisions”, Cooperation andConflict, Vol 33, 1998, s. 5-34.

³ⁱ Porównania przebiegu procesu decyzyjnego w polityce zagranicznej z procesemjałd przebiegałby w łonie takiej Maszyny Idealnej dokonał John P. I.ovell. Zob. l .ove[[, op.cit., 5. 209-211.

³³ Zob. Graham T. Allison, „Conceptual Models and the Cuban Missile Crisis”, The American Politicul Science Review, Scptemher 1969, Vol. LXIlI,No. 3, s. 693. Zob. również tego samego autora, Essence o/Decision: Esplaimng the Cuban Missile Crisis, Boston: Little, Brown and Company 1971.