Wykłady z polskiej fleksji3

68 Przegląd leksemów odmiennych (nominni

Nazwy rodzajów są konwencjonalne i mogą być mylące. W szczególności nii każdy rzeczownik rodzaju męskozwierzęcego jest nazwą zwierzęcia, por. TRUH FIAT. RYDZ. DOLAR, DROPS, PODLOTEK - wszystkie rodzaju mzw. Istnieli też wiele rzeczowników dwurodzajowych, np.:

ANIOŁ - mos lub mzw EMU - mzw lub n KOTLET - mrz lub mzw OFERMA - ż lub mos

W odniesieniu do rzeczowników typu OFERMA, FAJTŁAPA czy GAPA możn by mówić wręcz o trzech rodzajach:

ż: Widzę tę ofermę i tamte ofermy.

mos: Widzę tego ofermę i tamtych ofermów.

mzw: Widzę tego ofermę i tamte ofermy.

Nie ma jednak takiej potrzeby: nie sposób wykluczyć, że w ostatnim z przytoczą nych przykładów leksem OFERMA nie został najpierw użyty w rodzaju męsku osobowym, a potem w żeńskim.

Niektórzy autorzy nasz rodzaj męskozwierzęcy nazywają męskożywotnyn a męskorzeczowy - męskonieżywotnym. My jednak w rodzaj męskożywoln będziemy łączyć rzeczowniki męskoosobowe i męskozwierzęce. Będziemy te używać innych nazw zbiorczych, obejmujących po kilka rodzajów:

rodzaj męski (m) - mos, mzw lub mrz rodzaj męskożywotny (mżyw) - mos lub mzw rodzaj męskonieosobowy (mnos) - mzw lub mrz rodzaj niemęskoosobowy (nmos) - mzw, mrz, ż lub n

6m. 15-17 Więcej informacji o rodzaju gramatycznym w polszczyźnie zawiera rozdział ^llfl Ważniejsze terminy

Przypadek - kategoria fleksyjna rzeczowników, mająca siedem wartości: mianownjl dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz. Przysługuje też zaimkoi rzeczownym, przymiotnikom (i innym wyrazom o odmianie przymiotnikowej) om liczebnikom.

Liczba - kategoria fleksyjna rzeczowników, mająca dwie wartości: liczba pojedyncK i liczba mnoga. Przysługuje też przymiotnikom (i innym wyrazom o odmian) przymiotnikowej) oraz czasownikom.

Rzeczowniki plurale tantum - rzeczowniki nie mające form liczby pojedynczej. Rzeczowniki singulare tantum - rzeczowniki w zasadzie nie używane w liczbie mnogie Pluralia tantum - to samo, co rzeczowniki plurale tantum.

Singularia tantum - to samo, co rzeczowniki singulare tantum.

Deprecjatywnośc - kategoria fleksyjna rzeczowników męskoosobowycll, obejmująca tylko mianownik i wołacz liczby mnogiej, mająca dwie wartości lórnm dcprecjntywna, fot mmi

ihh iii mi/zuju

69

ni' >Ir|iieejutywna. Przysługuje też przymiotnikom (i innym wyrazom o odmianie |>i i yinlotnikowej), liczebnikom DWA, TRZY, CZTERY oraz czasownikom.

Mi• • I• |    kategoria klasyfikująca rzeczowników, mająca pięć wartości: męskoosobowy.

im I ii/wierzęcy, męskorzeczowy, żeński, nijaki. Także kategoria fleksyjna przymiot-i11k i • w i innych wyrazów o odmianie przymiotnikowej oraz liczebników (głównych i ul.linkowych) i czasowników. Ich rodzaj jest laki, jak rodzaj łączącego się z nimi 1.1 i mu rzeczownikowego.

i ,,iini kategoria fleksyjna niektórych przymiotników i przysłówków, mająca trzy nul ii im i: równy, wyższy, najwyższy.

111 ilt InitywiiMŚć - kategoria fleksyjna nielicznych przymiotników, obejmująca tylko mi inownik liczby pojedynczej w rodzaju męskim oraz biernik liczby pojedynczej u mil/uju męskorzeczowym, mająca dwie wartości: forma predykatywna, forma Mli |iicdykatywna.

i „o tiui lit klasyfikująca danej części mowy - podział zbioru leksemów tej części mowy im klasy o różnych własnościach gramatycznych. Klasy te nazywamy wartościami ilmu l kategorii.

|*nli /nilu

( I Uwiń/, lormę D Im rzeczowników ĆMA, BUDOWA. BEZA, TŁO. Dlaczego formy te ’ wV'U|i| się dziwne lub niezręczne, choć są zbudowane poprawnie?

I Wtinleń jak najwięcej rzeczowników, które mogłyby kontynuować następującą serię: HCODNIB. SZORTY. MAJTKI. RAJSTOPY, DŻINSY, PLUDRY. Co jest ich cechą , hiiiuktcrystyczną?

I Wymień kilka rzeczowników plurale tantum, które mogłyby kontynuować następującą (H*ik IMIENINY, URODZINY, POSTRZYŻYNY.

4 Wymyśl sytuacje i konteksty, które mogłyby uzasadniać użycie następujących ■fjin /ownlków w liczbie mnogiej: MASŁO, LISTOWIE, BIEL. POLSKA. EKSPRESU INI/M.

i (‘.ii/okuj w słowniku rzeczowników, które zależnie od znaczenia używane są w obu ||i / lim h lub tylko w jednej z nich. Czy rozstrzygnięcia słownika cię przekonują? ą I iilmień przez przypadki Księstwo Warszawskie i księstwo Czartoryscy. Zwróć uwagę rui róiftJcc.

f U ulu) formy niedeprecjatywne i deprecjatywne rzeczowników: atleta, magik, mąt, ■lltiiii. yi id, psycholog, złodziej, tonkoś.

4 i*.lilii) przykłady rzeczowników męskoosobowych, które mają:

(u) wyłącznie formę deprecjalywną mianownika lm,

(b)    formę deprecjalywną mianownika Im i różną od niej formę niedeprecjalywną,

(c)    formę deprecjalywną mianownika lm i synkretyczną formę niedeprecjalywną. tl (uwór/ formę M Im mos przymiotników: DUŻY, RYŻY, WŁADCZY, CUDZY,

VVI ASNY, SUCHY. W razie potrzeby szukaj pomocy w słownikach.

Ul l imu/ formę M Im mos przymiotników: DREWNIANY, ŻELAZNY, MIĘSNY, i i ZY, KURZY, Ponieważ są to formy czysto potencjalne, nie znajdziesz ich liiwnikach. Spróbuj utworzyć je przez analogię do innych przymiotników o takim mu iii /ukończeniu lematu licksyjnego.