wykłady z socjologii 13 2014 (100)

2013-12-06

Procesy globalizacyjne w ochronie zdrowia

Globalizacja = proces wzrastającej interakcji ludzkich aktywności w wielu sferach, włączając w to sferę gospodarczą, polityczną, społeczną i kulturalną, przejawiający się w wymiarach: przestrzennym, czasowym, poznawczym

Globalizacja - wpływ na zdrowie i opiekę zdrowotną:

* wzrost zachorowań na: choroby zakaźne (HTV, malarię, gruźlicę); choroby chroniczne (układu krążenia, cukrzycę, otyłość),

* unifikację standardów diagnostyczno - leczniczych = otwarcie i integracja rynków UE,

* prawną kompatybilność różnych systemów ubezpieczeniowych = transfer i oferta usług dla pacjentów innych krajów UE,

♦popularyzacja idei liberalizmu gospodarczego w sektorze zdrowia, np.: kontraktowanie usług, kontrakty menedżerskie, wykorzystanie leasingu, koncesje, sprzedaż majątku, swoboda wchodzenia do sektora,

* transfer nowoczesnych technologii medycznych.

Globalizacja rynku ochrony zdrowia = wymiana usług zdrowotnych w wymiarze międzynarodowym (K. Lee, Globalization and Health: An Introduction, 2003):

* transfer usług (cross-border supply) - przedmiotem wymiany jest sama usługa; podmiot świadczący usługę oraz odbiorca usługi nie zmieniają swojego miejsca, np. telemedycyna,

* konsumpcja usług za granicą (consumption abroad) - konsument otrzymuje usługę za granicą, np. turystyka medyczna,

* przedstawicielstwo (commercial presence) - zagraniczni inwestorzy dokonują bezpośrednich inwestycji w sektorze zdrowia, np. prywatne szpitale tworzone przez inwestorów,

* czasowe przemieszczanie się podmiotów świadczących usługi za granicą (lemporary movement of serviceproviders) - migracje lekarzy, pielęgniarek do pracy w innych państwach.

Makdonaldyzacja opieki zdrowotnej

Według G. Ritzera:

Makdonaldyzacja to proces który powoduje, że w coraz to nowych sektorach społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, a także reszty świata zaczynają dominować zasady działania baru szybkich dań. G. Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa (2009)

McDonald s odniósł sukces, ponieważ zapewnia konsumentom, pracownikom i kierownikom sprawność, wymiemość, przewidywalność i możliwość sterowania (2009).

Opieka zdrowotna: jesteś tylko liczbą

Z punktu widzenia lekarza proces racjonalizacji powoduje liczne dehumanizacyjne następstwa (2009).

Paradoksy makdonaldyzacji opieki zdrowotnej

Paradoks w epistemologii: 1/jako problem wiedzy zdroworozsądkowej-potocznej, 2/jako problem wiedzy naukowej ( K. Popper, Logika odkrycia naukowego,1977).

♦ Efektywność: optymalizacja, wysoka sprawność pracy, zasady i przepisy organizacyjne.

Paradoks efektywności (sprawności): sprzeczność pomiędzy moralnym i zindywidualizowanym, a ekonomicznym i efektywnym ujęciem medycyny i opieki pacjenta. Z perspektywy pacjenta ocena efektywności usługi jest odroczona, weryfikacja po upływie czasu, w chorobach przewlekłych prawie niemożliwa do zastosowania.

♦ Kalkulacyjność: policzalność, kosztochłonność.

Paradoks kalkulacyjności (wymiemość): sprzeczność pomiędzy wyceną finansową procedur medycznych i zakontraktowanymi usługi zdrowotnymi, a rzeczywistymi kosztami ponoszonymi przez zakłady opieki zdrowotnej. Kontrola rynku farmaceutycznego - koszty leków refundowanych.

Refundacja leku do decyzji NFZ

* Przewidywalność: ustalenie zasad, procedury, znany efekt końcowy.

Paradoks przewidywalności: sprzeczność jaka istnieje pomiędzy ujednoliceniem procedur medycznych aby przyniosły ten sam efekt o każdej porze w każdym miejscu, a niepewnością wyników leczenia oraz indywidualizacją problemów zdrowotnych pacjentów. Nie można do końca przewidzieć efektu pracy lekarzy, ani zbadać ryzyka zdrowotnego wynikającego z tzw. błędów jatrogennych.

* Automatyzacja: możliwość manipulacji pracownikami i klientami

Paradoks automatyzacji (sterowanie): sprzeczność pomiędzy wewnętrznym celem medycyny i pierwotną sytuacją kontaktu twarzą w twarz lekarza z pacjentem, a robotyzacją i technicyzacją medycyny i opieki zdrowotnej. Ludzka praca zastępowana jest technologią. Komunikacja lekarza z pacjentem poprzez techniczne środki. Telemedycyna, e-medycyna, e-pacjent, e-zdrowie, e-lekarz.

McLekarz

Profesjonalizm jako: zestaw narządzi, które pozwalają członkom danego zawodu na zarobkowanie poprzez prace zawodową przy jednoczesnym sprawowaniu kontroli nad ich własną pracą. Eliot Freidson (Profesionalism The Third Logic, 2001)

Atrybuty profesji lekarskiej:

* Wymiar poznawczy: wyspecjalizowana wiedza, umiejętności, formalna edukacja.

* Wymiar normatywny: kodeks etyczny, reguły prawne, zgodność z normami uniwersalnymi.

* Wymiar społeczny: kapitał zaufania społecznego, prestiż, pozycja zawodowa.