Zasady Wykładni Prawa L Morawski4

- ■ ■ Zasady wykładni prawa ■ ■

* Zakaz stosowania wykładni rozszerzającej przepisów prawa karnego*, jeżeli wykładnia taka miała by prowadzić do rozszerzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego, a to ze względu na zasadę nulla poena sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykładnia rozszerzająca na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo). m Zakaz stosowania wykładni rozszerzającej w prawie podatkowym, jeżeli wykładnia taka miała by prowadzić do rozszerzenia zakresu opodatkowania, a to ze względu na zasadę nułlum tńbutum sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykładnia rozszerzająca na korzyść podatnika (in dubio pro tributario).

Wymienione wyżej zasady stosowania wykładni literalnej, rozszerzającej i zwężającej są powszechnie przyjmowane. Podkreślić w szczególności należy wyraźną tendencję do faworyzowania praw i wolności obywatelskich, która wynika z powszechnego przekonania, iż w państwach liberalno-demokratycznych podstawowym obowiązkiem państwa jest umacnianie i rozszerzanie praw i wolności obywatelskich we wszelkich sytuacjach, w których jest to tylko możliwe. Można więc powiedzieć, że we współczesnych państwach liberalno-demokratycznych obowiązuje zasada jak najbardziej życzliwej interpretacji praw i wolności obywatelskich. Z drugiej strony przyjmuje się, że zasadniczo nie jest dopuszczalna interpretacja rozszerzająca obowiązków, sankcji, przepisów nakładających na obywateli obciążenia oraz wszelkich przepisów ograniczających prawa i wolności obywateli. Podobnie uważa się, że do przepisów odnoszących się do działań władczych organów państwowych wykładni rozszerzającej nie jest wolno stosować, natomiast w przypadku działań niewładczych jest ona dopuszczalna, o ile nie pogarsza sytuacji prawnej obywatela¹. Z tendencją tą dobrze koresponduje rygoryzm w zakresie interpretowania kompetencji organów państwowych. Rygoryzm ten jest szczególnie wtedy wskazany, gdyby nadmiernie liberalna interpretacja kompetencji i uprawnień organów państwowych mogła zagrażać prawom i wolnościom obywatelskim. Dodać w końcu należy, że podana wyżej lista nie jest oczywiście kompletna.

Mówiąc o najogólniejszych warunkach dopuszczalności wykładni rozszerzającej i zwężającej należy wreszcie odwołać się do ogólnych dyrek-

* ■ 194 ■ * *

1

M. Kosiarski, Zakres stosowania analogii w prawie administracyjnym, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2003/1.