Zasady Wykładni Prawa L Morawski"5

« * ■ Rozdział Xl{. Wnioskowania prawnicze ■ *

dze analogii, wykładni rozszerzającej czy rozumowania a fortioń” (uchwała SN z dnia 18 kwietnia 2007 r., III CZP 139/06, LEX nr 244425, Biul SN 2007/4). W prawie karnym natomiast ze względu fakt, że regulacja ma charakter zamknięty i wyczerpujący, co implikuje zasada nuRum cri-men, nulla poena sine lege (żadnego przestępstwa, żadnej kary bez ustawy) uznaje się analogię za niedopuszczalną. Mówiąc ściślej za niedopuszczalną uważa się analogię na niekorzyść oskarżonego, nie ma bowiem żadnych przeszkód, by stosować analogię na korzyść oskarżonego. W szczególności jednak uważa się za niedopuszczalną analogię, która by wprowadzała nowe czyny zabronione przez prawo karne lub zwiększała zakres odpowiedzialności karnej (nullum crimen, nulla poena sine lege)¹. Podobne zasady obowiązują w prawie podatkowym, a to ze względu na zasadę, że regulacja zobowiązań podatkowych powinna następować w drodze ustawowej (nullum tributum sine lege). Przyjąć więc należy, iż w drodze analogii nie mogą zostać wprowadzone ani nowe podatki ani też nie może zostać zwiększony zakres obciążeń podatkowych. Nie ma natomiast żadnych przeszkód, by zastosować analogię na korzyść podatnika². Jeśli przykład prawa cywilnego z jednej strony i prawa karnego i podatkowego z drugiej strony pozwala na dokonanie jakiejś generalizacji, to chyba takiej, iż w przypadku gałęzi prawa podobnych do prawa cywilnego należy stosować analogię, a w przypadku gałęzi prawa lub ich działów podobnych do prawa karnego i finansowego podstawą wnioskowania powinien być argument a contrario³. Z rozległym uzasadnieniem tezy, że zamknięty i wyczerpujący charakter regulacji w prawie ubezpieczeń społecznych zasadniczo wyklucza stosowanie tam analogii, a w każdym razie ogranicza jej stosowanie do przypadków, w których nie następuje to na niekorzyść ubezpieczonego, spotykamy się uchwale SN z dnia 15 maja 2009 r. (HI CZP 140/08, LEK nr 493965, Biul SN 2009/5): „Prawo ubezpieczeń społecznych nastawione jest na wyczerpujące i ścisłe regulowanie stosunków sta-

1

Por. na przykład M. Cieślak, Polska procedura kama, Warszawa 1973, s. 183; S. Wal-

2

toś, Proces kamy. Zarys systemu, Warszawa 1985, s. 129; A. Marek, S. Waltoś, op. dt., s. 48; P. Gensikowski, O wykładni prawa karnego, [w:] Wykładnia prawa i inne problemy filozofii prawa, red. L. Morawski, Toruń 2005.

3

R. Mastalski, Interpretacja prawa podatkowego...) P. Gensikowski, op. cit.

⁹ Zakaz stosowania analogii w prawie karnym i podatkowym jest zasadniczo akceptowany we wszystkich krajach Zachodu - por. Interpreung Statutes. A Comparative Study, cd. D. N. MacCormick, R. Summers, Dartmouth, Worcester 1991, s. 472.

3' m a 225    ■ « s