Zdjęcie0206 (2)

zabaw dzieciństwo jest zmarnowane, uniemożliwia dalsze osiągnięcie normalnego rozwoju człowieka, ponieważ zabawa daje dziecku mo>. ność wstępnego poznania rzeczywistości przez kontakt z zabawkami jako miniaturami rzeczy. Stąd potrzeby własnej aktywności u wy. chowanka są zawsze bardzo silne i stanowią specjalne potrzeby rozwojowe, którymi wychowawcy powinni przede wszystkim pokierować, aby nie wyrodniały, ponieważ przerost, np. chęci tylko zabawy t tańczenia wypiera wyższe potrzeby rozwojowe i przyczynia się do wykolejenia wychowawczego. Rozwojowe formy życiowe przez aktywność 1 własną wychowanka manifestują działanie i rozwijanie się jego czynników osobowościowych, dlatego jako decydujące o rozwoju normalnym lub o wykolejeniu stanowią w teom warstwicowej wychowania ważny moment wymagający bhzurgo wyjaśnienia, do czego kolejno przystąpimy.

a) Zabawa dziecka przedszkolnego to powszechnie znane zjawisko nawet u ludów pierwotnych Zabawa dziecka jest najgłębszą potrzebą i musem. Ktoś trafnie określił, ze nic dlatego bawimy się, że jesteśmy dziećmi, lecz po to dane jen nam dzieciństwo, abyśmy **ę bawili. Nawet wyczerpane długą chorobą dzieci w szpitalu bawią się, natomiast zbyt wcześnie odpędzane od zabawy dzieci ze wsi są postarzałe psychicznie i me osiągają właściwego rozwoju uczuciowego. Stąd od dawna tworzone były teone zabawy, by wyjaśnić jej sens i znaczenie. Teoria romantyczna Fr. Schillera, poety monieckiego (zm. 180$), podkreślała w istocie zabawy jej wyzsze czynniki duchowe, jak poczucie radości, swobody, twórczości i przeżycia piękna Natomiast teoria pozytywistyczna H. Spencera (zm. 1903). nazywana teorią nadmiaru energii, głosiła, że zabawa u młodych zwierząt t dzieci jest biologicznym luksusem, dla życia nieprzydatnym, bo daje tylko upust nagromadzonej energii w naśladowaniu czynności dorosłych. Przeciwnie teoria ćwiczeń przygotowawczych K. Cżroosa wskazuje słusznie, ze zabawa jest użyteczna biologicznie, gdyż przez nią młode zwierzęta i dzieci ćwiczą swe fizyczne i psychiczne funkcje i w ten sposób przygotowują trę do życiu w przyszłości. Teoria zaś kompensacji A. Adlera uzasadni*. że zabawa przezwycięża poczucie niższości dzieci wobec dorosłych, którym tylko wiele rzeczy wolno robić, gdyż na dostępnych im zabawkach zamiast prawdziwych niebezpiecznych przedmiotów - uczy prawdziwie ludzkich postaw władania rzeczami, opiekowania się kilkami czy figurkami zwierząt. Wreszcie zwrócono uwagę na to, ze zabawa towarzyszy w

_wu także ludziom dorosłym i ma wielki udział w kulturze, ponieważ występuje w kulcie religijnym, w sztuce, w wojsku i pracy itd., stąd nawet człowieka określono jako istotę igrającą (homo ludem - J Huizin-*»)•

Okazuje się jednakże, że zachodzi zasadnicza różnica w funkcji rozwojowej i kształcącej zabawy u dziecka przedszkolnego, a w funkcji rozrywkowej i wypoczynkowej u dorosłych. Dlatego też jako pierwsza rozwojowa forma życiowa zabawa występuje w przedszkolnym okresie kształtowania się warstwy biologicznej. Na istotny związek zabawy dziecka z warstwą biologiczną wskazują rodzaje oraz celowość funkcjonalna zabawy.

U niemowlęcia pojawia się zabawa manipulacyjna (grzechotka, rzucanie przedmiotów, gniecenie, darcie) ćwicząca ruchy rąk, w wieku pomemowlęcym rozwijają się zabawy konstrukcyjne, jak robienie babek z piasku, grzebanie jam, lepienie, wycinanie, budowanie z klocków. Średnie dzieci przedszkolne lubią zabawy funkcjonalne, rozwijające mięśnie, ruchy i zręczność, jak gry piłką, skakanka, klasy, bieg z kołkiem. Klasyczną zabawą starszego dziecka przedszkolnego są zabawy iluzyjne i reccptywnc Zabawy iluzyjne. zwane także zabawami twórczymi, tworzą typowe tematyczne zabawy z lalką lub innymi zabawkami. Zabawy te (w szkolę, w dom. w sklep, w kolej) mają charakter grupowy i dialogowy, występuje w nich podział ról (np. nauczycielka i dzieci, lekarz i chorzy), a uczestnicy na podstawie swych obserwacji, zasłyszanych opinii na dany temat zabawy, a przede wszystkim przez fantazję i grę wyobraźni stwarzają świat urojony iluzji, w którym odtwarzają życic dorosłych. Zabawy reccptywne natomiast nie mają charakteru ruchowego, działaniowego czy dialogowego, lecz są przezywaniem i wczuwamem się uczuciowym w sytuacje przy słuchaniu bajek czy opowiadań bardziej realistycznych, przy oglądaniu o-brazków lub sztuki w teatrze lalkowym.

We wszystkich rodzajach zabaw dziecięcych jest czynna fantazja, gra wyobraźni, która odrealnia i ożywia, animizuje zabawki i użyte przedmioty (np. kolej z krzeseł), przy tym bierze udział przeżycie uczuciowe, dzięki czemu dziecko naśladujące z obserwacji sytuacje t czynności urabia w sobie postawę emocjonalną wobec tematów zabawy z lalką, samochodem czy samolotem. Na tym tle rozwija się zdolność do wartościowania jako najwcześniejszy, pierwszy czynnik osobowościowy, tworzący zrazu naiwne ideały dziecięce, wcielające się

205