Zdjęcie0255 (6)

Tkanka łączna tworząca zrąb różni się nieco budową w zależności od umiejscowienia w obrębie narządu. Tkanka łączna dzieląca narząd na płaty i wytwarzająca przegrody mlędzypłatowe (septa Interlobares) zawiera liczne włókna oraz niewiele komórek. Wśród włókien przeważają włókna kolugenowe; występuje również pewna liczba włókien sprężystych. Komórkami znajdującymi się w tej części są fibroblasty oraz pojedyncze komórki tuczne i makrofagi. Tkanka łączna otacza liczne naczynia krwionośne i chłonne oraz nerwy. Wśród elementów łącznotkankowych występują skupiska komórek tkanki tłuszczowej, nazywane płacikami tłuszczowymi.

Nieco inną budowę ma tkanka łączna wnikająca do płatów i dzieląca je na płaciki. Tkanka ta ma luźniejsze ułożenie. Przeważają w niej elementy komórkowe, włókna zaś zarówno kolagenowe, jak i sprężyste są stosunkowo nieliczne. Komórkami występującymi tutaj są fibroblasty, makrofagi, plazinocyty, limfocyty oraz komórki tuczne. Rzadko spotyka się komórki tłuszczowe. Nic układają się one w skupiska przypominające wyglądem placiki tłuszczowe. Wśród elementów łącznotkankowych przebiegają dość liczne naczynia włosowate.

W zależności od stanu hormonalnego osobnika budowa zrębu łączno tkankowego może podlegać pewnym zmianom. Dotyczą one przede wszystkim składu występujących w nim komórek.

22.5.3.

Budowa gruczołu mlekowego w okresie ciąży

Pełny rozwój gruczoł mlekowy osiąga w czasie ciąży. W okresie tyra, ilość miąższu gruczołu przeważa nad zrębem lącznotkankowym (ryc. 22-29). W miąższu występuje wyraźny podział na piaty, płaciki i pęcherzyki.

Rozwój miąższu gruczołu mlekowego dotyczy nie tylko końcowych odcinków wydzielniczych tworzących pęcherzyki, lecz także sieci przewodów wyprowadzających.

W okresie ciąży dochodzi do licznych podziałów i różnicowania się komórek tworzących miąższ narządu. Szczególnie dużo podziałów mitotycznych obserwuje się w pier-

Ryc. 22-29. Gruczoł mlekowy w końcowym okresie ciąży (pow. 400 x). Ubogi zrąb lącznotkankowy (1) oraz silnie rozwinięty miąższ gruczołowy reprezentowany głównie przez pęcherzyki (2).

wszym trymestrze ciąży. Podziały te prowadzą do zwiększenia wymiarów płatów gruczołu mlekowego. W piatach silnemu rozwojowi ulegają pęcherzyki. Różnicowanie się komórek, mające na celu przygotowanie jeb do podjęcia funkcji wydzielniczych, rozpoczyna się w drugim trymestrze ciąży.

W gruczole mlekowym do podjęcia funkcji wydzielniczych zdolne są komórki nabłonkowe pęcherzyków, | także komórki wyścielające światło przewodów pęcherzyków mlecznych. Niektórzy autorzy sądzą również, te część komórek nabłonka przewodów mlecznych śródpłaciko-wych może w niektórych sytuacjach syntetyzować i wydzielać pewne substancje.

Rozpoczynające się w drugim trymestrze różnicowanie komórek objawia się zwiększeniem w komórkach ilości siateczki śródplazmalycznej ziarnistej oraz silnym rozwojem aparatu Golgiego. W komórkach pojawiają się również krople tłuszczu oraz pewna liczba wakuoli i ziarenek wydzielniczych umiejscowionych w szczytowej części cytoplazmy.

W miarę zaawansowania ciąży zwiększa się liczba komórek różnicujących się. Przybywa w nich coraz większych kropli tłuszczowych, a także wakuoli i ziarenek wydzielniczych. W tym okresie pęcherzyki gruczołu wysiane są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, którego komórki oplecione są przez wypustki cytoplazmatyczne komórek mięśniowo-nablonkowych. Pęcherzyki otacza błona podstawna.

Pod koniec ciąży w świetle niektórych pęcherzyków i małych przewodów wyprowadzających może znajdować się swoista wydzielina — siara, jednak wytwarzanie i wydzielanie mleka rozpoczyna się dopiero po porodzie.

W okresie ciąży główna część elementów łącznotkankowych zrębu znajduje się w przegrodach międzypłato-wych. Pozostała część tkanki łącznej, leżąca w obrębie piatów i płacików jest uciśnięta przez silnie rozwinięty miąższ gruczołu.

Zachodzące w czasie ciąży zmiany budowy gruczołu mlekowego zależą od wpływu wielu hormonów. W okresie tym występuje duże stężenie estrogenów i progesteronu. W czasie trwania ciąży zwiększa się również stopniowo stężenie prolaktyny. Wraz z rozwojem ciąży zwiększa się także stężenie wytwarzanego przez łożysko hormonu lak-togennego łożyska — HPJL (ang. human placental Iac-togen), zwanego również ludzką somatomammotropiną kosmówkową—HCS (ang. human chorionic soma tomam-motropin). Hormon ten wywiera dwa ważne biologicznie efekty. Pobudza wzrost gruczołów mlekowych i wy twarza-nie mleka, a także stymuluję: wzrost ciała.

Na zmiany budowy gruczołu mlekowego w ciąży mają także wpływ inne hormony, między innymi somatotropina, niektóre hormony kory nadnerczy (zwłaszcza z grupy glikokortykosteroidów) oraz insulina. Dla wielu z nich wykazano obecność swoistych receptorów na lub w komórkach gruczołu mlekowego.

Szczególnie ważne znaczenie w oddziaływaniu na gruczoł mlekowy w okresie ciąży ma współdziałanie estrogenów, progesteronu i prolaktyny. Przyjmuje się, z pewnym uproszczeniem, że estrogeny pobudzają rozwój przewodów wyprowadzających (przewody mleczne płatowe, międzyplacikowe, śródpłacikowe oraz przewody pęcherzykowe). Potrzebna jest jednak także obecność pewnej ilości prgjaktyny i somatotropiny. Jej znaczenie u ludzi jest niejasne,

W komórkach gruczołu mlekowego wykazano obecność receptorów swoistych dla estrogenów. Aby oddziaływać na gruczoł mlekowy, estrogeny potrzebują obecnpśd prolak-

784