DSCN6398 (Kopiowanie)

98 Uif/iugiu ' •*!'

98 Uif/iugiu ' •*!'

i liście);z

Zarodek roślin jcdnoliścicnnych różni się nieco od zarodka roślin dwuliściennych (porówajj iyc 7^£obaskładająsięzlii£i£ni(gr.: cotyledones), części nadlisciemowcj czyliaHntft czeki podliścicniowcj fhvpnkotvlu). Liścicnie zapewniają młodemu sporofitowi z«iopatrzcn_le w substancje odżywcze w najwcześniejszych okresach rozwoju. ZałilsflSjdurozwimesiępądOodygj .... . ,.__nnwcianipc/cić nodliścieniowa łodygi i korzeń.

Ryc. 7-70. A. Budowa owocu pestkowca (z nasieniem bielmowym). B- bczbiclnwwc nasienie fasoli. C i D • budowa zarodka: C - rośliny dwuliściennej,

D - jednoliścicnncj (JD).

Wraz z powstawaniem nasienia cały kwiat przekształca się wowoc. Pręciki, płatki korony, szyjka słupka ulegają degeneracji, natomiast rozrasta się i przeobraża zalążnia. Ściana zalążni przekształca się w owocnię (ścianę owocu), stanowiąc ochronę dla nasion i nieraz ułatwiając ich rozprzestrzenianie. Owoce powstające wyłącznic z zalążni nazywamy owocami właściwymi. U niektórych roślin w budowie owocu bierze też udział dno kwiatowe, płatki korony lub działki kielicha; takie owoce określamy mianem rzekomych. Jabłko (owoc jabłoni) w przeważającej swej części powstaje z dna kwiatowego (z zalążni wykształca się tylko rdzeń).

Owoce podzielić możemy na trzy rodzaje. Owoce pojedyncze (np. brzoskwinia, orzech) powstają z kwiatów o pojedynczym słupku. Owoce zbiorowe (np. maliny, poziomki, owoce róży) tworzą siąz kwiatów o wielu słupkach (tzw. słupkowie apokarpiczne). Owocostany (ananas, morwa, figa) wykształcają się w następstwie zrośnięcia się owoców powstających w jednym kwiatostanie.

Inny podział wyróżnia owoce suche (np. orzech leszczyny, w którym ściana zalążni wytworzyła twardą skorupę) iąwoccniigiflc. zawierające dobrze uwodniony miąższ; te ostatnie przystosowane są do zjadana przez zwierzęta, u których w przewodach pokarmowych nasiona nie ulegają stmncnn. wydalane są z kalem i w ten sposób następuje ich rozsiewanie. Do owoców mięsistych należą jagody (np. pomidor, winorośl, dynia, banan, pomarańcza), u których miąższ powstał z całej ściany zalążni. U pestkowców (brzoskwinie, śliwy, czereśnie, wiśnie) ściana zalążni wytwarza trzy różne warstwy: zewnętrzna część - skórkę, środkowa - soczysty miąższ, zaś wewnętrzna - twardą pestką otaczającą nasienie.

Wymieniony powyżej jako przykład jagody banan jest specy licznym owocem, ponieważ m zawiera nasion. Zjawisko wydawania owoców bez nasion określamy mianem partenokarpii. Banan jest owocem naturalnie partenokarpicznym to znaczy już od wieków nie wytwarza nasion w owocach (czarne cętki w miąższu są jedynie ich resztkami). Banany muszą być zatem rozmnażane wegetatywnie. Współcześni hodowcy otrzymali szereg cennych odmian roślin partenokaipicznyrh - np. winogrona (doskonale nadające się na rodzynki), śliwki schnące na drzewach (suszone śliwki bez pestek), pomidory itp.

Zarodek w nasieniu jest młodym sporofitem (embrionem), z którego w sprzyjających warunkach rozwinie się cała roślina. Nasiono ma za zadanie pomóc dotrwać zarodkowi do owych sprzyjając)® warunków; a zatem nasiona w stanie anabiozy (życia utajonego) mogą zachować żywotność po*

różnic długi okres czasu. W grobowcach faraonów znaleziono nasiona roślin sprzed 4000 lal i znać*¹ ich część zachowała zdolność kiełkowania; podobnie jak nasiona traw napotkane w norach łamu**" ni Alasce w strefie wiecznych lodów, a liczące sobie ponad 10 tysięcy lat Inne jednak nasionami* wykielkować w krótkim czasie - np. nasiona wierzty giną, jeżeli nic wzejdą w ki Ika dm P°