DSCN6379 (Kopiowanie)

7. Przegląd świata istot żywych i ich klasyfikacja    7S

7.4.5. Królestwo: Rośliny Regimin: Plantae

Królestwo to stanowią organizmy fotoautotroficzne, zazwyczaj o złożonej budowie. Ponieważ rozwinęły się na lądzie i w warunkach lądowych wytworzyły tkanki i narządy, nie posiadają bogatych w jony sodu płynów ustrojowych (“wewnętrznego morza”). Rozwijają się z zarodków, które nie mają stadium blastuli (zarodki dwuwarstwowe). Rośliny występują w haplofazie (gametoiit) i w diplofazie (sporafii); u roślin kwiatowych haplofaza ulega znacznej redukcji.

Są zróżnicowane pod względem biochemicznym; wytwarzają specyficzne związki, np. olejki eteiyczne, garbniki, alkaloidy, woski.

Zgodnie z przyjętym przez nas podziałem świata istot żywych, rośliny są to organizmy, które powstały i zróżnicowały się na lądzie, pochodzą jednak od wodnych przodków (konkretnie - od zielenic). Oczywiście, istnieją dziś liczne gatunki roślin wodnych, są one jednak przykładami ponownego przystosowania się ustrojów lądowych do życia w rzekach, jeziorach i morzach. Głównym dowodem potwierdzającym tezę, iż rośliny wykształciły się na lądzie, jest brak w ich organizmach “wewnętrznego morza” - bogatych w jony sodu płynów tkankowych (omówiliśmy to zagadnienie dokładniej wrozdz. 4.2.3.).

Środowisko lądowe jest całkowicie różne od wodnego. Przede wszystkim jest w nim mało samej wody - niezbędnego, podstawowego rozpuszczalnika dla substancji zawartych w komórkach. A zatem rośliny musiały wytworzyć mechanizmy pozwalające na maksymalnie umiejętne pobieranie wody z otoczenia oraz chroniące przed jej utratą; epiderma (skórka), pokryta woskową warstwą ochronną (kutykulą), zabezpiecza uwodnione komórki przed wysychaniem.

W wodzie - w odróżnieniu np. od atmosfery - siła ciążenia nie odgrywa roli pierwszoplanowej (przypomnijmy sobie prawo Archimedesa): nawet bardzo delikatne struktury podtrzymywane są przez cząsteczki płynu i nie wymagają specjalnych układów podtrzymujących. Na lądzie otworzyła się możliwość nieograniczonego w zasadzie wspinania się ku górze, ku życiodajnym promieniom słonecznym - ale pod warunkiem wytwoizenia dostatecznie silnych tkanek wzmacniających i narządów (łodyga, pień) utrzymujących liście w odpowiedniej (najwłaściwszej do ekspozycji na światło) pozycji.

Na lądzie konieczne stało się również uniewrażliwienie komórek na działanie szkodliwych długości fal promieniowania słonecznego (głównie ultrafioletu) - dotychczas pochłanianych przez warstwy wody.

Wreszcie woda stanowiła bardzo dogodne środowisko do rozmnażania płciowego, umożliwiając poruszanie się gamet i rozprzestrzenianie substancji chemicznych, przyciągających gamety przeciwnej płci; zapewniała też niezbędne warunki i umożliwiała dostęp substratów pokarmowych do rozwijającego się zarodka. Na lądzie zaszła konieczność wytworzenia narządów takich, jak pyłek i kwiaty (aby mogło dochodzić do spotykania się gamet “z użyciem pośredników” - wiatru, owadów) oraz nasiona (zabezpieczające zarodek przed wysychaniem itp.).

U roślin zapłodnienie następuje wewnątrz żeńskiego narządu rozrodczego i rozwijający się zarodek (embryo) chroniony jest przed wysychaniem oraz zaopatrywany w niezbędne substancje pokarmowe. A zatem wyodrębnione przez nas królestwo roślin pokrywa się systematycznie z dawnym podkrólestwem Embryophyta.

Ze względu na powstanie w zupełnie innym środowisku rośliny wytworzyły całkowicie odmienne narządy i układy niż zwierzęta (porównaj narządy i układy człowieka, rozdz. 4.6.), a także odmienne od zwierzęcych tkanki (rozdz. 4.5.). Budową organów roślinnych zajmuje się nauka zwana morfologią <ff.: morphi■ - kształt; logos - nauka). Głównymi organami roślin wyższych sąkorzeń i pęd. U więks/osci z nich pęd zróżnicowany jest na łodygę, liście, pąki, kwiaty, owoce I nasiona (por. ryc. 7-52); kumu