DSCN6358 (Kopiowanie)

7. Przegląd świata istot żywych i ich klasyfikacja

organiczne ^w procesie fotosyntezy (jak pamiętamy, grzyby są wyłącznie heterotroficzne). Tak ścisłe współżycie dwóch organizmów sprawia, iż porosty są wysoce samowystarczalne i mogą rosnąć nawet w najbardziej niesprzyjających środowiskach, niedostępnych ani dla samych glonów (np. bardzo suchych), ani dla samych grzybów (np. pozbawionych materii organicznej) ani też dla roślin (piaski, nagie skały). (Warto w tym miejscu podkreślić, że w warunkach laboratoryjnych udało się rozdzielić porosty na oba składniki - glon i grzyb - i hodować każdy z tych organizmów oddzielnie, na odpowiednich | pożywkach. Udał się również proces odwrotny: syntezy Ryc. 7-33. Piechy niektórych występujących w Polsce porostu z glonu i grzyba, ale zjawisko to mogło zajść porostów: A - phicnica islandzka (Cetraria islandica), tylko wówczas, gdy żaden z tych organizmów nie mógł ^B ' granicznik płucnik (Loberia pulmonarid),

się samodzielnie rozwijać w danych warunkach.) ^C,B ^broda“*^a!    D-pawężirica

_    ,.    . placzasta {PelUgera polulactyla) (JD).

Porosty pobierają wilgoć z powietrza, mogą zatem

rosnąć nawet na pustyniach, lecz jednocześnie są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia atmosfery. Szczególnie groźne sądla nich tlenki siarki, które z wodą tworzą kwasy: siarkawy i siarkowy. Dlatego na terenach zanieczyszczonych przez przemysł porosty giną. Fakt ginięcia tych organizmów w tundrze był jednym z powodów opracowania przez Organizację Narodów Zjednoczonych alarmującego zestawienia danych o katastrofalnym zanieczyszczeniu środowiska w wyniku przemysłowej działalności człowieka (tzw. ‘‘Raport UThanta”). Porosty mogą zatem być czułym wskaźnikiem zanieczyszczenia atmosfery.

Wydzielane przez plechekwasy porostowe rozpuszcza ją skały, a ponieważ martwe szczątki porostów sąjednym z elementów próchnicy, zatem porosty mają duże znaczenie jako organizmy glebo twórcze.

Występują one w różnych klimatach i biocenozach, największa jednak liczba porostów żyje w strefie zimnej: w górach, na dalekiej północy i na zimnych obszarach półkuli południowej. W tundrze stanowią jeden z najważniejszych składników biocenozy. Są tam głównym pokarmem zwierząt roślinożernych, zwłaszcza reniferów. W okresach głodu są czasem w większych ilościach spożywane przez Eskimosów i Japończyków. Należy tu jednak zaznaczyć, że istnieje szereg jadalnych gatunków porostów; niektóre z nich uważane są za przysmak, na przykład japońska potrawa “Iwatakc” to plecha porostów z rodzaju Umbilicaria.

Zplech niektórych porostów produkuje się antybiotyki. Istotną rolę odgrywały porosty w medycynie ludowej: w chorobach płuc stosowano z korzyścią preparaty pranicznika phicnika (Lobaria pulmonaria - ryc. 7-33) i płucnicy islandzkiej (Cetraria islandica - ryc. 7-33), w chorobach wątroby plechepaweznicy (rodzaj Pehigera - ryc. 7-33), w cukrzycy niektóre gatunki hrodaSlja (Usnea - ryc. 7-33). Granicznik płucnik, jeden z największych porostów europejskich, do dziś znajduje się w urzędowych spisach leków w niektórych krajach; w Polsce objęty jest ochroną częściową (por. rozdz. 7.4.2.4).

Z niektórych gatunków porostów produkuje się cukier, alkohol, lakmus (wskaźnik chemiczny), błękitne i czerwone barwniki (np. z plech rodzaju orselka - Rocella) lub substancje zapachowe fmąkla tamiowa - Evemia prunaslri - używana jest przy wyrobie perfum we Francji i Chorwacji).

Kształt i barwa plechy porostu mogą być różne: może ona mieć postać krzaczastą, skorupowatą, listkowatą (por. ryc. 7-33), barwę żółtą, zieloną, oliwkową, brunatną, niebieskoszarą lub szarą.

Porosty rozmnażają się wyłącznie wegetatywnie, wytwarzając zarodniki zwane urwistkanii i wyrostkami. Zawierają one komórki glonu i grzyba. Płciowo oraz za pomocą zarodników mogą ro/innażać się jedynie grzyby zawarte w ples/c.