Zdjęcie0256 (6)

łyny i prawdopodobnie somatotropiny, ale same również mogą działać pobudzająco na wydzielanie tych dwóch hormonów.

W komórkach sutka stwierdzono również obecność receptorów swoistych dla progesteronu. Hormon ten do wywarcia w gruczole mlekowym swego działania wymaga równoczesnej lub poprzedzającej obecności' estrogenów. Konieczne jest także występowanie pewnej ilości prolaktyny. Działając z nią synergicznie progesteron pobudza rozwój pęcherzyków gruczołu sutkowego.

Zasadniczą rolę w rozwoju gruczołu mlekowego w okresie ciąży odgrywa prolaktyna. Hormon ten, uczestniczy i jest niezbędny w działaniu estrogenów i progesteronu. Liczba receptorów dla prolaktyny zwiększa się wraz z rozwojem ciąży. U niektórych zwierząt sama prolaktyna w odpowiednio dużym stężeniu może pobudzać rozwój pęcherzyków gruczołu sutkowego, a takie układu przewodów mlecznych.

Istnieją dane wskazujące, że hormon laktogenny łożyska działa w gruczole mlekowym tak samo jak prolaktyna.

Rola hormonów steroidowych kory nadnerczy oraz insuliny, mimo że stwierdzono, iż komórki sutka mają dla nich receptory, nie została w pełni wyjaśniona.

Opisane powyżej skutki działania różnych hormonów dotyczą jedynie wpływu tych substancji na wzrost i rozwój gruczołu mlekowego w ciąży. Działanie tych hormonów na niektóre etapy syntezy, a także na wydzielanie i wydalanie mleka opisano w dalszej części rozdziału.

22.5.4.

Budowa gruczołu mlekowego w okresie laktacji

Tuż przed zakończeniem ciąży, a szczególnie bezpośrednio po porodzie, w budowie gruczołu mlekowego zachodzą intensywne zmiany (ryc. 22-30). Ich zadaniem jest do-prowadzedie do wytwarzania, wydzielania i wydalania mleka (Jac). Proces ten nazywany jest laktacją (lactatio).

Zjawiska zachodzące w czasie laktacji można podzielić na dwa etapy. Pierwszym z nich jest wytwarzanie i wydzielanie mleka do światła pęcherzyków, drugim wydalanie mleka z narządu.

Pod koniec ciąży gruczoł mlekowy zbudowany jest z silnie rozwiniętego miąższu i niewielkiej ilości tkanki łącznej zrębowej. Komórki nabłonka pęcherzyków gruczołu mlekowego wykazują nieznaczne cechy strukturalne związane z procesami wydzielniczymi.

W ostatnich dniach dąży komórki te zwiększają swoją aktywność. W tym czasie (a niekiedy nawet już wcześniej) tworzą one swoistą wydzielinę, która początkowo gromadzona jest w świetle pęcherzyków i przewodów pęcherzykowych, a następnie wydalana z gruczołu. Wydzielina ta, nazywana siarą (colostnim), różni się znacznie składem od wytwarzanego w okresie późniejszym mleka. Wydzielanie i wydalanie siary może trwać jeszcze kilka dni po porodzie. W porównaniu z mlekiem w siarze znajduje się znacznie więcej białka i niektórych witamin, mniej zaś tłuszczu i wody.

W siarze można odnaleźć ciała siary (corpuscula colostriH Są nimi zmienione komórki obecne w wydzielinie, zawierające w cytoplazmie dużą Ilość tłuszczu. Przypuszczano, że komórkami tymi mogą byćzłuszczone do światła pęcherzyków komórki nabłonka. Wydaje się jednak, że są to wędrujące komórki fagocytame, które po przejściu przez nabłonek pęcherzyków dostały się do światła.

Gwałtowne zmiany morfologiczne i funkcjonalne zachodzące w gruczole mlekowym bezpośrednio po porodzie i rozpoczynające laktację związane są z wpływem hormonów. W okresie tym dochodzi do szybkiego zmniejszania stężenia estrogenów i progesteronu, co wynika 1 faktu wydalenia łożyska. Stężenie prolaktyny pozostaje względnie duże, chociaż jej uwalnianie zwiększa się znacznie w czasie karmienia.

Ryc. 22-30. Gruczoł mlekowy w okresie laktacji. Zdjęcie wykonano w mikroskopie elektronowym skaningowym (pow. 300 x | Widoczny przewód mleczny o dużej średnicy, w którego ścianie zaznaczono gwiazdkami miejsca odejścia mniejszych przewodów mlecznych. Liczne pęcherzyki leżące w okolicy przewodu mlecznego mają światło silnie poszerzone. Niektóre pęcherzyki komunikują się (strzałki) z pęcherzykami sąsiadującymi (wg P. M. Mouy, P. M. Andrewsa i K R. Portera.: Microanatomy of Celt and Tissue Surfaces Lea and Febiger, Yallardi, Philadelphia, Milano 1977).

Ryc. Z2-31. Gruczoł mlekowy w okresie laktacji (pow. 370 x)i Słabo rozwinięty zrąb lącznotkankowy (t) oraz liczne pęcherzyki tworzące miąższ narządu (2)^ W świetle pęcherzyków, | także w komórkach nabłonka pęcherzyków gruczołowych widoczne wydzielane substancje.

SQ HiMotogU