Untitled1 (10)

ekonomii podaży, związany z krytyką ekonomii keynesowskiej i z poszukiwaniem mikroekonomicznych podstaw makroekonomii.

Wpływ Miltona Friedmana na rozwój formalizmu nie jest interpretowany jednoznacznie. Dorobek badawczy Friedmana mieści się niewątpliwie w nurcie określanym jako teoria empiryczno-naukowa, a nie teoria formalistyczna [Mayer, 1996, s. 49-54]. Natomiast metodologicznemu stanowisku, wyrażonemu w eseju Friedmana The Methodology ofPositive Economics - że zadaniem ekonomii pozytywnej jest konstruowanie teorii, która może być oceniana jedynie na podstawie kryterium zdolności do skutecznego prognozowania i że kryterium oceny teorii nie może być realizm jej założeń - można przypisywać pewną rolę we wzmocnieniu tendencji formalistycznych [Wadę, 2003].

Natomiast nie ulega wątpliwości, że nowa makroekonomia klasyczna i teoria realnego cyklu koniunkturalnego, to efekty rewolucji formalistycznej, które świadczą o tym, że wyrafinowane techniki badawcze mogą doprowadzić do wniosków politycznych w duchu liberalizmu gospodarczego. Najlepszym tego dowodem jest teoria niespójności w czasie optymalnej polityki ekonomicznej, przedstawiana jako dowód niemożliwości skutecznego kontrolowania świata społecznego.

1.3.1. Hipoteza racjonalnych oczekiwań i nowa makroekonomia klasyczna

Do późnych lat 60. XX wieku ważnym elementem panującego keynesow-skiego paradygmatu była krzywa Phillipsa, która sugerowała długookresową wymienność między inflacją a bezrobociem i dlatego stała się podstawą polityki ekonomicznej opartej na przekonaniu, że możliwe jest trwałe obniżanie stopy bezrobocia kosztem akceptacji wyższej inflacji. Argumenty teoretyczne przeciwko tej koncepcji, a tym samym przeciwko keynesizmowi i interwencjonizmowi państwowemu, wysunęli niezależnie Milton Friedman i Edmund Phelps¹³. Ekonomiści ci zauważyli, że polityka inflacyjna nie może prowadzić do zamierzonych efektów w sferze realnej, ponieważ ludzie kierują się wielkościami realnymi, a nie nominalnymi. Uwzględnienie tzw. adaptacyjnych oczekiwań podmiotów gospodarczych doprowadziło do rozróżnienia między krótkookresowymi krzywymi Phillipsa, budowanymi przy danej stopie oczekiwanej inflacji, a długookresową krzywą wskazującą, że niezależnie od poziomu inflacji gospodarkę charakteryzuje pewien poziom bezrobocia, określany mianem naturalnej stopy bezrobocia.

Tezy Friedmana zostały następnie wzmocnione przez wyrastającą na gruncie monetaryzmu nową makroekonomię klasyczną, nazywaną także szkołą racjonal-

nych oczekiwań. Robert Lucas, uznawany za twórcę nowej makroekonomii klasycznej, skoncentrował uwagę na związku między inflacją a bezrobociem w okresie krótkim i starał się wyjaśnić, dlaczego teza, że zmiany podaży pieniądza pociągają za sobą zmiany produkcji w tym samym kierunku, w pewnych sytuacjach znajduje potwierdzenie, a w innych nie. Podobnie jak Friedman, podkreślał rolę oczekiwań, ale odrzucił tezę o stopniowym dostosowywaniu oczekiwań opartych na przeszłości i oparł swe modele na założeniu zdolności podmiotów gospodarczych do racjonalnego przewidywania przyszłości. Makroekonomia Lucasa różni się od Friedmana także w sferze metodologicznej. Podczas gdy Friedman podkreślał rolę dowodów empirycznych w wyjaśnieniu natury wpływu pieniądza na gospodarkę, Lucas podkreślał rolę teorii i narzędzi matematycznych¹.

Do czołowych przedstawicieli nowej makroekonomii klasycznej zaliczani są, obok Roberta Lucasa: Thomas Sargent, Robert Barro, Edward Prescott i Neil Wallace w Stanach Zjednoczonych oraz Patrick Minford w Wielkiej Brytanii. Główny architekt nowej makroekonomii klasycznej, R. Lucas, został w 1995 roku uhonorowany Nagrodą Nobla. Fundamentami nowej makroekonomii klasycznej są: wykorzystanie modelowania matematycznego w celu zapewnienia rygorystycznej poprawności wniosków, założenie racjonalności oczekiwań i rozróżnienie oczekiwanych i nieoczekiwanych zmian podaży pieniądza. Koncepcje te odegrały zasadniczą rolę zarówno w sformułowanej przez Lucasa interpretacji wpływu pieniądza na procesy realne, jak i w jego krytyce klasycznej teorii polityki ekonomicznej, wywodzącej się od pierwszych laureatów Nagrody Nobla: Jana Tinbergena i Ragnara Frischa².

Do lat 60. XX wieku makroekonomiczne równania konsumpcji, inwestycji i popytu na pieniądz, składające się na prosty model makroekonomiczny, nie miały podstaw mikroekonomicznych. Zaletą takiego podejścia była możliwość wykorzystywania stosunkowo prostych procedur ekonometrycznych i uzyskanie odpowiedzi na pytania polityków, jak polityka monetarna wpływa na produkcję, inflację i bezrobocie. Mimo teoretycznej wady, którą był brak wyprowadzenia agregatów keynesowskich z teorii procesu podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze, modele keynesowskie były tolerowane dopóty, dopóki fakty potwierdzały

31

1

   Mądrość tych prób teoretycznej analizy realnych efektów zmian pieniądza wciąż robi wrażenie na współczesnym czytelniku, ale służy tylko podkreśleniu daremności wysiłków szczegółowego wyjaśnienia trudnych problemów dynamiki bez jakiegokolwiek wyposażenia nowoczesnej ekonomii matematycz- ✓ nej - tak skomentował Lucas teorie swych poprzedników, m.in. Hume’a, Hayeka, Wicksella, Patinkina [Lucas, 1996, s. 669],

2

   Frisch i Tinbergen stworzyli podstawy teorii racjonalnego wyboru w polityce ekonomicznej.

Łącząc ekonometrię z analizą makroekonomiczną, wnieśli zasadniczy wkład do rozwoju teorii polityki stabilizacji i długofalowego planowania. Pionierskie idee Frischa, dotyczące systemu rachunków dochodu narodowego, były wykorzystywane w latach 30. i 40. XX wieku jako podstawa planowania Polityki ekonomicznej w Norwegii i Szwecji. Tinbergen stworzył ekonometryczne modele gospodarki norweskiej i amerykańskiej i był pierwszym dyrektorem Holenderskiego Biura Centralnego Planowania [Lundberg, 1969; Acocella, Bartolomeo, 2007].