Ustny poeta

Dorota Nosowska

JEŻYK POLSKI

PYTANIE Z WIERSZA SŁOWACKIEGO

Łi Zadanie

W jaki sposób ukazywano w literaturze poetów? Omów problem na przykładzie wiersza „Testament mój" Juliusza Słowackiego i innych utworów literackich.

Przykładowa realizacja tematu

Wstęp

V V „Testament mój" jest wierszem napisanym w epoce romantyzmu eksponującym powołanie poety, który wprawdzie musi odejść z tego świata, ale zostawia po sobie „siłę fatalną” - poezję mającą moc przemieniania ludzi i odmieniania rzeczywistości. Podmiot liryczny możemy utożsamiać z poetą, a sytuację spisywania poetyckiego testamentu powinniśmy traktować jako kreację poetycką.

Wywód

¥ V ► Poeta kreuje się w testamencie na samotnego, umierającego na obczyźnie tułacza, otoczonego jedynie garstką przyjaciół.

►    Opisując swe poetyckie powołanie, używa powszechnie znanego motywu - lutni - jako symbolu poezji i atrybutu poety.

►    Pozostawia wskazówki przyjaciołom (mają nieść „oświaty kaganiec" i poświęcać się dla ojczyzny), rozlicza z przeszłością, eksponuje misję poety. Twierdzi, że „siła fatalna”, która po nim zostanie - poezja - będzie oddziaływać na ludzi także po jego śmierci i przerabiać „zjadaczy chleba” w „anioły”, czyli wskazywać ludziom ich powołanie do rzeczy wzniosłych, odwracać ich uwagę od rzeczy powszednich i miałkich czy spraw materialnych.

►    Obraz poety sprawującego rząd dusz, gotowego kierować tłumami i poświęcać się dla ojczyzny naszkicował Mickiewicz w III części „Dziadów” - Gustaw Konrad jest poetą, który rzuca wyzwanie samemu Bogu, pragnie rządu dusz i uszczęśliwienia swego narodu, chce stać na jego czele, wywyższa się ponad tłum, czuje się równy Stwórcy. Nazywa siebie mistrzem, a chcąc nazwać Boga carem, ociera się o bluinierstwo.

►    W „Epilogu” „Pana Tadeusza” Mickiewicz wyraża pragnienie, by jego księgi trafiły pod strzechy, były czytane przez lud. Przekonuje też, że uznanie ludu jest ważniejsze niż „laur Kapitolu”, czyli sława, szacunek wielkich tego świata. Kreuje się na wieszcza, ale takiego, który pisze dla ludu, nie wynosi się ponad niego, a jednak... nie ucieka od słowa wieszcz.

►    Inaczej widzą swe powołanie inni poeci, np. skamandryci są bardziej sceptyczni wobec misji. W wierszu „Do krytyków” Julian Tuwim deklaruje, że w maju zwykł jeździć na przedniej platformie tramwaju - wtapia się w tłum i codzienność. Z kolei podmiot liryczny wiersza Jana Lechonia „Herostrates” odcina się od poezji obarczonej patriotycznym obowiązkiem, cierpiętnictwem, misją. Mówiący w wierszu deklaruje, że wiosną chciałby zobaczyć wiosnę, a nie Polskę, co oznacza, że chce osadzić poezję w codzienności i opisywać zwyczajne życie, codzienne radości.

►    Prowokacyjne wizje poetów odnajdziemy w poezji Andrzeja Bursy i Rafała Wojaczka. Np. Bursa ukazał w jednym ze swoich wierszy poetę cierpiącego za miliony w określonych godzinach, a w przerwach pomiędzy tymi cierpieniami oddającego mocz.

odsumowanie

Poetów ukazywano w literaturze rozmaicie: jako mistrzów gardzących tłumem, jako wieszczów schodzących do ludu, jako samotników, pozostawiających swoją spuściznę garstce wybrańców, jako ludzi o wielkiej mocy, gotowych zaklinać rzeczywistość, ale też jako zwykłe osoby pragnące cieszyć się codziennością i uwolnić od wzniosłych idei.

\ń/nioski

V V Polska tradycja romantyczna wykreowała poetę na wieszcza, poezja młodopolska utrzymywała go na piedestale, ale starała się uwolnić od obowiązków narodowych. Od wielu lat nasila się tendencja do ukazywania poety jako człowieka bezsilnego, nie wszechmocnego, uwolnionego od misji, osadzonego w codzienności.

CO6IT0

Qco może zapytać komisja rozmowie ze zdającym?

►    Dlaczego lutnia była symbolem poezji? (w starożytności poezję wykonywano przy wtórze muzyki)

►    Jaka powinna być rola poety w społeczeństwie? (powinien być sumieniem narodu lub sprawnym rzemieślnikiem dającym rozrywkę, człowiekiem piszącym o własnych słabościach)

Do jakich innych utworów mógł odwołać się uczeń?

► „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego

(postać Poety, inteligentnego, zblazowanego, znudzonego, uwodzącego kobiety, marzącego o rzeczach wielkich, ale niezdolnego do czynu jak wszyscy inteligenci w dramacie; pierwowzorem tej postaci był Kazimierz Przerwa-Tetmajer)

► „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego (postać poety, Hrabiego Henryka, który jako marzyciel, egoista i ekscentryk uwiedziony przez widmo Dziewicy, poświęcił szczęście rodzinne dla poezji izajej sprawą przywiódł do szaleństwa żonę oraz doprowadził do nieszczęścia dziecko; postać szalonej Żony, zdradzonej, niezrozumianej przez Męża, pragnącej jednego - zostania poetką i uczynienia poetą syna Orcia; dla całej tej rodziny poezja okazuje się przekleństwem)

► Mit o Orfeuszu (tracki śpiewak swą poezją zaklinał nawet bestie i bogów podziemia, a jednak był nieszczęśliwy, bo ukochaną zmarłą żonę Eurydykę udało mu się odzyskać tylko na chwilę, po czym stracił ją bezpowrotnie; symbolizuje siłę i piękno poezji, ale też bezgraniczne cierpienie po stracie ukochanej osoby; do jego postaci odwoływali się m.in. Jan Kochanowski i Czesław Miłosz)

36