P1050366

Polska pedagogika, karmiona przez prawic cały okres powojenny doktrynami marksistowskimi, stanęła po przełomie politycznym 1989 roku w obliczu wzrostu indywidualnej ludzkiej świadomości, która, dążąc do wolności, usiłuje znaleźć się poza ideologią i strategią polityków. Powszechny społeczny wstrząs, jaki dokonał Się w naszym kraju, w znacznym stopniu skierowany przeciwko wszelkim formom totalitaryzmu i przemocy rodzi, jednak opór przeciwko świeżo rodzącej się niezależności wśród tych, którzy chcą utraconą władzę i autorytaryzm restaurować. Jeszcze nic tak dawno obowiązywała implicite zasada przezwyciężania każdego odmiennego od marksistowskiego i pozytywistycznego systemu wiedzy o wychowaniu. Pod pozorem tworzenia nowoczesnej dyscypliny naukowej czyniono z pedagogiki „broń” w wojnie idei, dystansując naszą kulturę od kultury światowej. „Jedynie naukowa” ideologia rządzącej w PRL partii służyła teoretycznemu i praktycznemu uzasadnianiu brutalnej nietolerancji, prześladowaniu przeciwników pedagogiki lewicy i panowaniu za pośrednictwem fałszu.

Kiedy w świecie wolnym od dominacji ideologii i władzy socjalistycznej dynamicznie rozwijały się takie kierunki i prądy pedagogiki, jak: pedagogika reform, pedagogika emancypacyjna, pedagogika dialogu, pedagogika Gestalt, pedagogika nowej lewicy (neosocjalistyczna), pedagogika duchowa (Geisteswissenschaftliche Padagogik), pedagogika empiryczna i antypedagogika, w Polsce lat 1949-1989 niepodzielnie „królowała” jako jedynie naukowa prawdziwa i zasadna „pedagogika na usługach” polimorficznej PZPR¹. Nic dziwnego, że na rynku wydawniczym przez ostatnie kilkadziesiąt lat nie ukazał się przekład ani jednego tytułu reprezentatywnego dla któregoś z wyżej wymienionych kierunków. Musimy zatem jak najszybciej uzupełnić naszą literaturę przedmiotu o doświadczenia i wiedzę naukowców i praktyków tych krajów, które w swoich zmaganiach o demokrację umożliwiły rozwój i ewolucję alternatywnych nurtów myślenia i działania w interesującej nas sferze edukacji.

Niniejsze studium będzie prezentacją politycznych, psychopcdagogicznych i filozoficznych przesłanek nowego nurtu edukacyjnego w USA i w Europie Zachodniej, który rozwija się sukcesywnie od prawie dwudziestu lat pod wspólną nazwą ANTYPEDAGOGIKA. Z racji występującej w nim rozmaitości stanowisk, w wieli wypadkach wręcz radykalnie się różniących między sobą, można w istocie bada/ antypedagogikę jako ruch kulturowy i edukacyjny, jako ruch kontestacyjny, do któreg powstania przyczyniła się między innymi pedagogika krytyczna i stan głębokieg niezadowolenia z miernych dokonań pedagogiki reform. To, co jest wspólne d

1

Szerzej na ten temat w: T. Hejnicka-Bczwińska, W poszukiwaniu tożsamości pedagog Świadomość teoretyczno-melodologiczna współczesnej pedagogiki polskiej (geneza i stan), W Bydgoszcz 1989.