IMG
34 (3)

172 ANITA HAS TOKARZ

Interesujące wyobrażenia wampira-kobiety spotykamy w opowiadaniach Josepha Sheridana Le Fanu (Carmilla) oraz Roberta Louisa Stevensona (Olallia)¹. W Carmilli znajdujemy szczegółowy opis unicestwienia monstrum:

Zgodnie ze starodawnym obyczajem wyjęto ciało z trumny i w serce wampira wbito ostro zaciosany kołek; w tym momencie dał się słyszeć przeszywający krzyk, jakby wydobył się z ust umierającego. Następnie została odcięta głowa; z szyi trysnął strumień krwi. I ciało, i głowa, umieszczone na stosie drewna, spalone zostały na popiół, ten zaś wrzucony do rzeki i uniesiony w dal².

Scena zniszczenia wampira i jego siedziby należy do ulubionych przedstawień gatunku wampirycznego. Potwora unicestwia się zwykle przez wydobycie z grobu ciała, pogrążonego w dziennym letargu, lub trumny ukrytej w lochach albo piwnicach zamkowych, przebicie serca osikowym kołkiem, odcięcie głowy, spalenie zwłok lub przetrzymanie potwora do wschodu słońca, którego promienie okazują się dlań zabójcze.

Twórcą „wampira wszechczasów” jest Irlandczyk Bram Stoker, którego powieść Dracula (1897) w sposób istotny wpłynęła na ekranowe wizualizacje tego monstrum. Powieść Stokera utrwaliła w kulturze literackiej i filmowej stereotyp postaci wampira oraz stereotyp przestrzeni wampirycznej, którą tworzy Transylwania Podkarpacka I używając określenia Marii Janion i „prawdziwe zagłębie wampirów”³.

Klasyczny wampir jest aktywny nocą, dnie zaś przesypia, najlepiej w trumnie i zazwyczaj na ziemi przodków. Ma zimne ciało, niezdrowy oddech, może przenikać przez ściany i zmieniać postać (zwykle jest to przemiana w nietoperza, psa lub wilka; wymienione gatunki pozostają na jego usługach). Żywi się ludzką krwią, posiada zdolności hipnotyczne (zarówno wobec ludzi, jak i zwierząt) oraz telepatyczne⁴. Atrybuty wampirzego wyglądu to: chudość, lecz przy tym niezwykła siła, chorobliwie blada twarz, nazbyt czerwone usta i ostre zęby, niezwykle błyszczące oczy (czasem czerwone), nienaturalnie długie ręce, duże dłonie, szponiaste paznokcie. Wampir zazwyczaj nie odbija się w lustrze, nie znosi czosnku, boi się światła, a także symboli religijnych, takich jak Biblia, krucyfiks czy święcona woda.

Spośród XX-wiecznych powieści wampirycznych przywołać możemy m.in.: Pielgrzymkę Clifforda M. Boba Lemana; Imperium lęku Briana Sta-

belforda; jestem legendą Richarda Mathesona; Miasteczko Salem Stephena Kinga; Światło w tunelu Johna Skippa i Craiga Spectora; Krwawą ucztę Patricii N. Elrod; Gobelin z wampirem Suzy McKee-Chamas;

Krwawą boginię oraz Wampiry z Knighton Guya N. Smitha; Nekroskop Briana Lumleya; Twierdzę Paula F. Wilsona; Wywiad z wampirem Ann Rice; Bez rozlewu krwi oraz Czarny zamek Lesą Danielsa i wiele innych.

Wampiry powoływane do życia we współczesnej literaturze grozy zdecydowanie różnią się od swych protoplastów. Wprawdzie nadal odżywiają się krwią, lecz nie musi to już być krew młodych dziewic. Dla bohatera Krwawej uczty jest to krew zwierząt zdobywana w rzeźni; dla profesora Weylanda z Gobelinu z wampirem źródłem życiodajnego płynu są opłacani przezeń ochotnicy biorący udział w badaniach nad snem. Niekoniecznie też wampir ponowoczesny musi być wyposażony w ostre kły. Przywołany powyżej profesor-wampir przebija tętnice swych ofiar „igłą” znajdującą się pod językiem. Wampiry z Imperium lęku zamiast własnym uzębieniem posługują się nożykami, natomiast w Metamorfozie krwi Garfielda Reeves-Stevensa pojawia się motyw pokarmu zastępczego w postaci życiodajnych pigułek. Wampiry-Wyzna-wcy Lilith z Krwawej bogini wysysają krew ofiar za pomocą specjalnych pompek. Jack Fleming z Krwawej uczty posiada wprawdzie wampirze kły, ale wysuwa je automatycznie tylko w momentach, gdy są mu potrzebne, poza tym chowa je w oryginalnych zębodolach⁵.

We współczesnej powieści grozy transformacjom podlega również wampiryczna przestrzeń, która przestała ograniczać się do miejsc Sto-kerowskich. W Krwawej uczcie terytorium, na którym grasuje wampir, stało się Chicago z rzeźniami pełniącymi funkcję wampirzych stołówek.

W Wywiadzie z wampirem Nie-umarli zamieszkują eleganckie hotele Ameryki i Europy oraz podziemie teatru w Paryżu. U Stephena Kinga wampiry szykują inwazję na prowincjonalne amerykańskie miasteczko Salem. Natomiast w Czarnym zamku oraz Bez rozlewu krwi Danielsa terenem działań wampira-Sebastiana jest hiszpański zamek i lochy Inkwizycji oraz świątynia bogini Kali w Indiach⁶.

Odmiennie także podchodzą współcześni horroryści do tematu rozmnażania się wampirów; w opowiadaniu Lemana Pielgrzymka Clifforda M. wampiry rozmnażają się jak ssaki. W cyklu Lumleya Nekroskop przedłużanie wampirzego gatunku odbywa się na zasadzie przekazywania „jaja wampira” lub cząstki wampirzej tkanki. W Imperium lęku wampiry pojawiły się na skutek zarażenia „enzymem wampirskim” po-

1

M. Praż, Zmysły, śmierć i diabeł w literaturze romantycznej, Warszawa 1974, s. 201.

2

J.S. Le Fanu, Carmilla, w: Pokój na wieży. Opowieści wampiryczne, Wrocław 1991,*. 287.

3

^2} M. Janion, Wobec zła, Chotomów 1989, s. 35-36.

4

K. Walc, Postać wampira we współczesnym horrorze, w: Literatura i kultura popularna V, pod red. T. Żabskiego, Wrodaw 1996, s. 144.

5

   K. Walc, Wampir, hasło w; Słownik literatury popularnej, pod red. T. Żabskiego, Wrocław 1997, s. 439-441.

6

   Ibidem.