IMAG0756 (6)

XXV

trzymał się u nas Ignacy Krasicki, gdy pisał Doświadczyńskiego przypadki (1776) i Pana Podstolego (1778).

W tym samym roku, co Pedagogika ogólna Herbarta, poją-* wiła się w Niemczech Levana poety Jean Paula Richtera (1806). Nie była to już powieść dydaktyczna, lecz dzieło pełne myśli o wychowaniu nieraz trafnych, nawet głębokich, ale napisane kapryśnie, z częstymi wybuchami uczuciowymi, jak na romantyka przystało. Wszystko to razem było bardzo wartościową i wpływową publicystyką, która jednak poziomu nauki jeszcze nie osiągnęła.

Herbart spotkał się za młodu z człowiekiem, który chciał z pedagogiki zrobić naukę. Był to Henryk Pestalozzi. Niestety, ten wielki wychowawca sierot i ludu nie miał potrzebnego wyszkolenia naukowego i filozoficznego. Próbował w różnych pismach sprecyzować pojęcia pedagogiczne, ale nie był ze swych prac zadowolony. Ostatecznie najlepszą jego książką jest znowu powieść dydaktyczna Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801). .^Herbart był o,wiele lepiej od Pestalozziego przygotowany do tego, aby z publicystyki mającej za przedmiot wychowanie zro-bić naukę o wychowaniu. Wyszedł z założenia, że pedagogika ma być samodzielną^ nauką, bo ma swój przedmiot i swoje własne ^pdzime pojęcia”¹¹³. Te pojęcia starał się opracować tak, ąby, nie zawierały w sobie sprzeczności i były ścisłe. To zresztą uznał za naczelne zadanie całej swojej filozofii. W swoim Wstępie^ da „filozofii powiedział przecież: /„Filozofia jest opracowaniem pojęć”¹^ Tej zasady trzymał się tezT^yjpę-dagogice. Starał się tez w Zarysie definiować terminy, których używał. Nagromadzony zapas wiedzy o wychowaniu starał się usystematyzować, a zadanie to wykonał już w Pedagogice ogólnej. Jeszcze dalej posunął się w tym kierunku w Zarysie, dochodząc niemal do pedantyzmu. Zastał luźnie powiązane myśli o wychowaniu — pozostawił system. Ten system oparł nie_o_tra-dycję, nie o mądrość życiową — jak to było dotychczas nawet w Emilu, nawet w Leuanie — lecz o nauki pomocnicze.

¹⁸ Wstęp do Pedagogiki ogólnej, s. 12 niniejszego wydania. ¹⁴ H„ t. I, s. 47.