IMAG0856

10 Rozdział 1. Nauczanie skuteczne Obserwacja uczniów

Obserwacja uczniów danego nauczyciela jest także metodą określania jakości nauczania. Dające się zauważyć wskaźniki skutecznego nauczania wynikające z zachowań uczniów są przedstawione w tabeli 1.2.

Tabela 1.2. Obserwowalne wskaźniki skutecznego nauczania: postępowanie i osiągnięcia uczniów

1.    Uczniowie wykazują wiedzę, rozumienie zjawisk, umiejętności i postawy

2.    Uczniowie przejawiają samodzielność i aktywność w uczeniu się przerabianego materiału

3.    Zachowanie uczniów świadczy o ich pozytywnym nastawieniu do nauczyciela i rówieśników

4.    Zachowanie uczniów świadczy o ich pozytywnym nastawieniu do programu nauczania i szkoły

5.    Zachowanie uczniów świadczy o ich pozytywnym nastawieniu wobec samych siebie jako osób uczących się

6.    Nie występują przejawy negatywnego problemowego zachowania się uczniów w klasie

7.    W trakcie samodzielnej nauki przerabianego materiału uczniowie sprawiają wrażenie zaangażowanych w pracę

Rosensłune i Berliner (1978), dokonując przeglądu nowszych badań nad nauczaniem, doszli do wniosku, że wskaźnik określany jako czas przeznaczony na uczenie się jest ważnym czynnikiem wpływającym na osiągnięcia szkolne. Przez czas przeznaczony na uczenie się Rosenshine i Berliner traktują czas, jaki uczeń poświęca na czytanie, pisanie lub inne czynności angażujące go 1 w uczenie się materiału przewidzianego do opanowania. Zatem im więcej czasu, tym więcej osiągnięć. Czas poświęcony na inne czynności koreluje negatywnie z osiągnięciami uczniów. W rozdziale 8. opisane są techniki obserwacyjne umożliwiające wykrycie tego ważnego czynnika w procesie uczenia się.

Oparte na obserwacjach badania nad nauczaniem sugerują, że nauczyciel efektywny to taki, który jest w stanie wykazać zdolność do osiągania zamierzonych celów nauki. Dwa kluczowe elementy skutecznego nauczania to zamiar i osiągnięcie. Gdy nie ma jasnego zamiaru, osiągnięcia uczniów są przypadkowe i nieokreślone, a powinny być planowane i dać się przewidzieć.

Ale sam zamiar to jeszcze nie dosyć. Nauczyciel nie może być nazwany naprawdę skutecznym, jeśli nie osiąga zamierzonych celów nauki. B.O. Smith (1969) uważa, że aby skutecznie realizować zamierzone cele nauki, nauczyciel powinien być przygotowany w następujących zakresach:

1.    Znajomość wiedzy teoretycznej na temat ludzkiego uczenia się i zachowania.    :

2.    Kształtowanie postaw ułatwiających uczenie się i sprzyjających tworzeniu właściwych stosunków międzyludzkich.

3.    Wiedza przedmiotowa dotycząca dziedziny, jaka ma być nauczana.

4 Opanowanie technicznych umiejętności nauczania ułatwiających uczniowskie uczenie się.

Nauczyciel jako osoba podejmująca decyzje

Mimo że wspomniane wyżej cztery dziedziny nauczycielskiej kompetencji są podstawowymi składnikami licznych solidnie opracowanych programów kształcenia nauczycieli, to jednak nie dają one konkretnych odpowiedzi na pytanie, co robić w trakcie nauczania.

Wyobraź sobie, że jesteś nauczycielem szkoły średniej prowadzącym z szesnastolatkami zajęcia, których celem jest m. in. omówienie problemów „energia” i „społeczeństwo”.

1.    Musisz zdecydować, co chcesz, by uczniowie dowiedzieli się o energii i o społeczeństwie. Prawdopodobnie będziesz pragnął, by zdobyli oni wiedzę o istniejących zasobach energii, o możliwościach pojawienia się nowych źródeł, o użyciu energii, o bezpieczeństwie i ochronie środowiska naturalnego i o oszczędzaniu energii.

2.    Będziesz musiał zdecydować, co potraktujesz jako wskaźnik mówiący o tym, że uczniowie zdobyli wiedzę. Czy będą zobowiązani przedstawić nabyte wiadomości w formie pisemnej lub ustnej? Czy będziesz chciał, aby dokonali analizy hipotetycznej lub istniejącej sytuacji, a może będziesz wymagał wypełnienia testu?

3.    Następna decyzja to zaplanowanie strategii mającej wywołać pożądane uczenie się uczniów. Czy będziesz wymagał, aby coś przeczytali? Czy wygłosisz mowę wprowadzającą? Czy pokażesz film lub użyjesz innych pomocy audiowizualnych? Czy zorganizujesz wycieczkę? Czy zorganizujesz dyskusję klasową? Jak wiele czasu masz zamiar przeznaczyć na przerabianie tego tematu?

4.    W trakcie realizacji planu będziesz musiał zdecydować — opierając się na obserwacji reakcji uczniów — czy istnieje potrzeba modyfikacji stosowanej przez ciebie strategii.

5.    Na koniec będziesz musiał ocenić wpływ twego nauczania i osiągnięte rezultaty. Czy uczniowie wykazali zainteresowanie i czy widać, że rozumieją problemy związane z użyciem energii? Jeśli nie, to co z tym można zrobić? Jak skuteczne były twoje strategie nauczania?

Wszystkie te pytania wymagają podejmowania decyzji będących wyborami spośród podanych możliwości. Oczywiście początkowa decyzja dotycząca tematu zajęć może być rezultatem wymogów programu, potem jednak nauczyciel ustawicznie podejmuje decyzje, uwzględniając to. jak uczniowie się uczą, i oceniając, jakie strategie nauczania będą najbardziej właściwe. Rozważając przykład „energia i społeczeństwo”, będziesz musiał zdecydować, w jaki sposób uczniowie najlepiej zaznajomią się z tym tematem. Czy wizyta w najbliższej elektrowni będzie dobrym sposobem wzbudzenia zainteresowania, czy też lepiej wyświetlić ftbn przedstawiający zagadnienia dostaw energii dla potrzeb społeczeństwa?

Wyobraź sobie teraz, że podczas dyskusji z klasą przekonałeś się o niepełnym zrozumieniu przez niektórych uczniów omawianych problemów Czy