61968 IMAG0857

12 Rozdział 1. Nauczanie skuteczne

stosowana przez ciebie strategia nauczania była nieskuteczna, a jeśli tak, to jakie jej fragmenty powinny być zmienione lub poprawione? Te decyzje odnoszą się do trzech podstawowych funkcji nauczania: planowania, realizacji, ewaluacjt

Planowanie

Planowanie wymaga, by nauczyciel rozpoznał potrzeby uczniów, określił ogólne i szczegółowe cele kształcenia najlepiej służące zaspokojeniu tych potrzeb, stwierdził, jaka motywacja jest niezbędna dla realizacji tych celów, oraz podjął decyzje co do najwłaściwszych strategii nauczania. Płanowanie zwykle ma miejsce, gdy nauczyciel działa sam oraz ma czas na rozważenie planu długo* i krótkoterminowego z uwzględnieniem takich czynników, jak: postępy uczniów, dostępność środków nauczania, pomocy naukowych i materiałów, czas niezbędny na poszczególne czynności itp. (Perrott i inni, 1977).

Umiejętności ułatwiające nauczycielowi planowanie to diagnozowanie potrzeb uczniowskich, formułowanie ogólnych i szczegółowych celów kształcenia oraz określanie, jakie działania są najwłaściwsze dla osiągnięcia tych celów.

Realizacja

Aby zrealizować to, co było wcześniej pomyślane, nauczyciel musi wprowadzić w życie decyzje podjęte w trakcie planowania, przede wszystkim te dotyczące metod nauczania, strategii i czynności mających wywołać uczenie się. Wprowadzanie planu w życie odbywa się podczas interakcji nauczyciela z uczniami. Umiejętności ułatwiające wprowadzanie planu w życie to łatwość prezentacji materiału, tłumaczenie, słuchanie, wprowadzanie nowych informacji. demonstrowanie, wywoływanie odpowiedzi oraz zamykanie i podsumowywanie rozmowy.

Ewaiuacja

W trakcie ewaluacji niezbędne jest podejmowanie decyzji oceniających, czy cele i powiązane z nimi strategie zostały właściwie wybrane oraz czy uczniowie osiągnęli to, co nauczyciel zamierzał.

Umiejętności ułatwiające realizację ewaluacji to: określanie celów kształcenia. jakie mają być oceniane, wyszczególnienie informacji, które należy uzyskać, by móc ocenę przeprowadzić, uzyskanie, zapisanie i przeanalizowanie tych informacji oraz dokonanie osądu. Innymi słowy, sprawdzasz dokładnie rezultaty swego nauczania i oceniasz, jak udało ci się zrealizować poszczególne funkcje nauczycielskie. Na podstawie tej informacji zwrotnej decydujesz, czy konieczne jest sporządzenie nowych planów i czy należy próbować odmiennych strategii wprowadzania ich w życie. W ten sposób decyzje podejmowane przez ciebie będą się stawały coraz lepsze. Model „nauczyciel jako osoba

podejmująca decyzje” stanowi oczywiście uproszczenie tego, co dzieje się w trakcie nauczania, jest on jednak pożyteczny, bo pozwala kandydatom na nauczycieli zobaczyć cały las, a nie tylko poszczególne drzewa.

Ten właśnie model reprezentuje teorię nauczania i przedstawia podstawowe założenia. Zakłada on, że:

-    nauczanie jest czynnością celową, to jest stara się wywołać pewne zmiany w myśleniu i zachowaniu uczniów,

nauczyciele w aktywny sposób kształtują swoje własne zachowanie sporządzają plany, wprowadzają je w życie i ustawicznie modyfikują w zależności od napływu informacji o efektach icb działań,

—    nauczanie jest działaniem racjonalnym, które może być ulepszane przez analityczne badanie jego składników,

postępowanie nauczyciela może wpłynąć na uczniowskie zachowanie i uczenie się.

Wyszczególnione przez Smitha (1969) cztery dziedziny nauczycielskiej kompetencji ujmują szerokie kategorie tych działań przygotowawczych, jakie są potrzebne nauczycielom, by byli w stanie podejmować skuteczne decyzje. Kompetencja w zakresie teoretycznej wiedzy na temat uczenia się, postawy skłaniające do uczenia i sprzyjające pozytywnym relacjom międzyludzkim, znajomość przedmiotu nauczania oraz repertuar nauczycielskich umiejętności i technik to wszystko daje nauczycielowi narzędzia niezbędne do podejmowania i wdrażania profesjonalnych decyzji.

W tym rozdziale przedstawiono już pewną liczbę ogólnych właściwości nauczycielskich, które mogą być wykryte poprzez obserwację postępowania nauczyciela w klasie. Jest także możliwe zaobserwowanie, jak nauczyciel posługuje się bardziej specyficznymi strategiami i technikami. Możemy się spodziewać, że kompetentny nauczyciel ma w swoim repertuarze umiejętność posługiwania się strategiami, takimi jak: dyskusja, wykład, rozwiązywanie problemu, skłonienie uczniów do samodzielnej nauki, symulacja, metoda inscenizacji. Badania wykazały skuteczność tych strategii nauczania (Gage. 1976), chociaż dowody na to nie zawsze są do końca przekonywające.

Każda strategia nauczania może być dalej rozłożona na poszczególne techniki. Na przykład wśród technik pożądanych do zastosowania w klasowej dyskusji można wymienić następujące;

zadawanie pytań wymagających myślenia, zamiast pytań wymagających tylko podania informacji,

przerwa w mówieniu po zadaniu pytania, by dać uczniom czas do namysłu,

zadawanie dodatkowych pytań, by pomóc uczniom poprawić pierwotną odpowiedź na pytanie.

dbanie o to, by możliwie wielu uczniów uczestniczyło w dyskusji.

Nauczyciele mogą być obserwowani i oceniani ze względu na swą ogólną efektywność związaną z użyciem tych strategii oraz skuteczność stosowania każdej niezbędnej umiejętności nauczycielskiej (Perrott i mm, I975a).