IMAG0858

14 Rozdział I. Nauczanie skuteczne

Nabywanie umiejętności nauczania

Nie można nabyć umiejętności nauczania bez zdobywania wiedzy na ten temat i bez pilnego praktykowania. Zadaniem tej książki jest skłonienie cię do myślenia na temat umiejętności nauczania, ułatwienie zrozumienia, czemu te umiejętności mają służyć, oraz współuczestniczenie w praktycznym ich stoso* waniu albo w sytuacji symulowanej, albo w realnej sytuacji klasy szkolnej.

Nabywanie umiejętności nauczania to proces składający się z trzech etapów (rys. l.ł).

Pierwszy etap ma charakter poznawczy. Będziesz musiał poznać daną umiejętność, nauczyć się ją obserwować, dowiedzieć się, w jakich celach warto jej użyć i jakie korzyści osiąga się dzięki niej w trakcie nauczania. Ten etap pozwoli ci wyodrębnić składowe elementy umiejętności i ich następstwo oraz zrozumieć istotę całościowego jej zastosowania. Innymi słowy, wyrobisz sobie pojęcie o danej umiejętności.

Drugi etap to praktyka. Nie da się nabyć skomplikowanej umiejętności bez znacznej porcji praktyki. Na przykład pianista nie będzie w stanie wykonać koncertu jakby bez wysiłku, jeśli nie ma mistrzowsko opanowanego dużego zestawu umiejętności i technik co wymagało ogromnej liczby godzin przeznaczonych na ćwiczenia nie tyłka odnoszące się do utworów, które ma wykonywać, ale obejmujące znacznie szerszy repertuar. Podobnie bez praktyki nie można nauczyć się sztuki elastycznego stosowania kombinacji poszczegót*

nych umiejętności nauczania, a jest to niezbędne ze względu na różnorodność sytuacji zdarzających się w klasach.

A jednak praktyczne nabywanie umiejętności w klasie po pierwotnym zdobyciu wiedzy na ich temat może być porównane do sytuacji człowieka, który przeczytał podręcznik jazdy samochodem i zaraz potem wyjechał na zatłoczone ulice. Oczywiście najlepiej jest wyćwiczyć praktycznie poszczególne elementy umiejętności w warunkach symulowanych lub kontrolowanych, a potem dopiero wyjeżdżać samochodem na drogę.

Podobnie zastosowanie technik treningowych, takich jak mikronauczanie (Allen i Ryan, 1969), pozwala kandydatowi na nauczyciela praktycznie przećwiczyć w warunkach kontrolowanych specyficzne umiejętności nauczycielskie. W tym przypadku warunki kontrolowane polegają na tym, że działanie praktyczne jest krótkie (S—10 minut), grupa mała (4—7 uczniów), a ćwiczy się pojedynczą umiejętność (Pcrrott. 1977).

Trzeci etap nabywania umiejętności nauczania polega na zdobyciu wiedzy będącej rezultatem sprzężenia zwrotnego, co zakłada ewałuację. Można znacznie poprawić działanie praktyczne, jeśli otrzymuje się sprzężenie zwrotne na temat realizacji działania. Przydatność sprzężenia zwrotnego dla nabycia umiejętności była wielokrotnie wykazywana w badaniach, w których badani mieli znaczne możliwości ćwiczenia umiejętności, ale nie otrzymywali feedbac-ku¹ na temat swego postępowania. Bez sprzężenia zwrotnego ich działanie nie ulegało poprawie. Jeśli idzie o działanie w klasie, to feedback często przybiera formę komentarza wygłaszanego przez osobę nadzorującą już po lekcji. W trakcie przygotowywania nauczycieli stosuje się zwykle mikronauczanie nagrywane na taśmę wideo, co daje możliwość otrzymania ftedbacku pełnego, obiektywnego i nadającego się do wykorzystania w każdym momencie Dźwiękowe i wizualne nagranie postępowania nauczycielskiego stanowi nie tylko obiektywną podstawę do omówienia działań z osobą nadzorującą kształcenie, ale także umożliwia samoocenę, zwłaszcza gdy dodatkowo użyje się specjalnych pomocy ułatwiających ewałuację (Perroti i inni, 1975b). Przy zastosowaniu mikronauczania samo nagranie dźwiękowe może też dać dane użyteczne dla samooceny lub oceny dokonywanej razem z osobą nadzorującą kształcenie (Perrott, 1977).

Ponieważ w kształceniu nauczycieli brak materiałów treningowych niezbędnych do rozwoju podstawowych umiejętności nauczycielskich, zwykle prosi się kandydatów na nauczycieli, by sami pokonali drogę od modelu teoretycznego do praktyki w klasie. W tym przypadku model staje się podporządkowany praktycznym wymogom klasy szkolnej.

W tej książce są przedstawione materiały treningowe oparte na modelu teoretycznym, dzięki którym można samodzielnie wypełnić lukę między

¹ Fcedback albo sprzężenie zwrotne oznacza dopływ afaęwp do owby dpakynrai (w tej książce najczęściej dotyczy to nauczyciela) o tym, jak przebiegało jej działanie i jakie skutki spowodowało FeeJhuck jest niezbędny Aa oceniania, poprawiania i modyfikowania wfamrąn działania (pczyp. fint.).