0329

312

ZIEMOWIT I.

VI. 14.

znaczenia prawnego. I z tego więc dokumentu nie można wysnuwać jakichkolwiek wniosków o wieku Ziemowita i Ziemomysła. Że w każdym razie wzmiankę o tych obu Konradowicach na dokumentach z lat 1228, 1230 i 1231 uważać należy za wyjątkową i szczególnymi tylko względami usprawiedliwić się dającą, dowodzi niezbicie okoliczność, że w całym szeregu dokumentów Konrada, w liczbie nie mniej jak ośmiu, wystawionych w czasie między r. 1228—1237 *), pośród świadkujących synów jego wymienieni są wprawdzie zawsze Bolesław i Kazimierz, ale nigdy Ziemowit i Ziemomysł, co wskazuje na to, iż Konrad z reguły tych dwu ostatnich ani do świadkowania, ani do dawania konsensu w owym czasie jeszcze nie przypuszczał^{1 2}). Dopiero od r. 1237 ³) współudział Ziemowita (i Ziemomysła) przy dokonywanych przez ojca aktach prawnych wchodzi w zastosowanie i utrzymuje się odtąd już aż do końca jego życia; w czem nowy dowód, że Ziemowit (i Ziemomysł) dopiero w tym czasie doszli do wieku, w którym uważani byli za zdolnych do świadkowania na dokumentach.

Jako książę mazowiecki występuje Ziemowit po raz pierwszy i jedyny za życia ojca w dokumencie Konrada z 28 kwietnia 1245 r.^{4 5}), w którym powołane jest świadectwo Boleslai et Semoviti Masoviensium et Kazimiri Kuyaviensis. Wiadomość Długosza⁶), jakoby już wtedy otrzymał Mazowsze, jest tedy bezpodstawną, na Mazowszu bowiem panował podówczas i przez krótki czas jeszcze po śmierci Konrada Bolesław {VI. 8.); a sądzę, że nie ma nawet podstawy do przypuszczenia, na zasadzie przytoczonego co dopiero dokumentu, jakoby już w r. 1245 Ziemowit odzierżył jakąś mniejszą dzielnicę, wykrojoną z Mazowsza, i tamże samoistne rządy wykonywał⁶). Mniemam, że taką osobną dzielnicę wydzielił mu Bolesław dopiero po śmierci Konrada (31 sierpnia 1247 r., VI. 5.), i że była nią ziemia czerska, a dowód na to upatruję w tem, że zaraz po śmierci Bolesława Ziemowit, odziedziczywszy po nim całe Mazowsze, używa już w dokumencie z 31 grudnia 1248 r.⁷) tytułu dux Mazowie et dominus de Chirnisca (Czersk), i tytulaturę tę stale przez całe życie zatrzymuje, a nawet ją potomkom swoim przekazuje; gdy przeciwnie przed nim ani Konrad ani Bolesław I jako książęta mazowieccy nie używali w tytulaturze owego dodatku, dotyczącego Czerska, nazywając się pokrótce tylko duces Mazovie. Ta nagle pojawiająca się zmiana tytułu nie da się inaczej wytłomaczyć, jak tylko przypuszczeniem, że Czersk stanowił, chociażby przez krótki czas tylko, osobną całość polityczną pod osobnym księciem, oczywiście Ziemowitem, który złączywszy wnet potem w swem ręku całe Mazowsze, utrzymał w tytulaturze reminiscencyą chwilowo istniejącej odrębności obu tych dzielnic. Ze jednak Czerska nie otrzymał jeszcze za życia Konrada, w r. 1245 lub przedtem, za tem przemawia okoliczność, że jeszcze w r. 1246 i 24 czerwca 1247 r.⁸) Ziemowit bawi w otoczeniu Konrada i Bolesława, nie zaś w^r dzielnicy czerskiej, i oba razy nie otrzymuje też żadnego tytułu, któryby świadczył o wykonywaniu przezeń rządów w Czersku. Tytuł dux Mazovie, przydany mu w dokumencie z r. 1245, zdaje się zatem wskazywać tylko na to, że dorastający już podówczas Ziemowit przypuszczony został do współrządów na Mazowszu obok Bolesława, bez otrzymania jednak osobnej dzielnicy. Jakoż w istocie w obu przytoczonych dokumentach z r. 1246 i 1247 uczestniczy Ziemowit w dokonywaniu aktów rządowych na Mazowszu, obok Bolesława. Tego rodzaju uczestnictwo Ziemowita da się zaś już wykazać pod datą 14 maja 1239 r.⁹); w odnośnym dokumencie jest wzmianka, iż Ziemowit razem z Konradem i Bolesławem brał udział w sądach. Jest to spostrzeżenie ważne dla ustalenia końcowej granicy daty urodzin Ziemowita; gdy bowiem przypuścić nie można, iżby zasiadać mógł w sądzie w wieku poniżej lat dwunastu, przeto przyjąć trzeba, że urodził się nie później, jak 14 maja 1227 r.

1

Kod. dypl. Pol. I. nr. 19; II. nr. 20 i 437; Kod. dypl. Wielk. I. nr. 132. 134; Kod. dypl. Ma z o w. nr. 10;

2

Kod. dyp 1. Majop. II. nr. 404; Kod. dypl. Mogił. nr. 12. — 2) Dokumenty z r. 1230, 1232 i 1233 (Philippi, Preuss. Ukd-

3

buch nr. 78; Kod. dypl. Malop. II. nr. 402 i 408) wymieniają wprawdzie obok Bolesława i Kazimierza jako świadków także

4

Ziemowita, a raz nawet Ziemomysła, wszystkie jednak są podrobione. Por. Perlbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 116 nr. 42; Ula-

5

nowski, O zaloż. i upos. klaszt. Bened. w Staniątkach 15 i Piekosiński w Kod. dypl. MaJop. II. nr. 408 uw. Fakt powoła

6

nia świadectwa Ziemowita i Ziemomysła w tych dokumentach jest nowym dowodem ich podrobienia, do czego dodać jeszcze

7

należy okoliczność, że w dwu z tych dokumentów, wbrew porządkowi, stale w kancelaryi Konrada przestrzeganemu, Ziemowit

8

powołany jest przed Kazimierzem. — 3) Kod. dypl. Mazow. nr. 11; Philippi, Preuss. Ukdbuch nr. 126. — 4) Kod. dypl.

9

Pol. I. nr. 32. — 5) Hist. Pol. II. 312. — 6) Jak przypuszcza Semkowicz, Rozb. Dług. 267. — 7) Kod. dypl. Mazow. dod. nr. 2. — 8) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 597 i Kętrzyński, Trzydzieści dokum. katedr, płoc. nr. 5. — ⁸) Kod. dypl. Mazow. nr. 12.