0333

316

ZIEMOWIT I (ż. PEKE JASŁA WA).

VI. 14.

deł, ale noszących na sobie cechę wiadomości autentycznych, zaczerpniętych widocznie z tego samego zatraconego rocznika mazowieckiego.

Są nadto inne wskazówki, które przekaz Długosza w tym szczególe popierają. W Nekr. Domin. krak.⁴) znajdujemy pod datą 11 grudnia następującą zapiskę: Domina d-ucissa Mazouie Przeczeslawa, magna fratrum fautrix. Zapiska ta stwierdza, że w istocie była jakaś księżna mazowiecka imieniem Perejasława, a choć nie określa, czyją była żoną, to jednak łącząc ją z wiadomością Długosza, możemy ją snadno odnieść do żony Ziemowita I, tem bardziej, że nie ma śladu, iżby jakikolwiek inny książę mazowiecki miał żonę lub córkę tego imienia. Dokumentem z r. 1302²) zatwierdza Bolesław II mazowiecki, syn Ziemowita I, nadania dla Dominikanów w Warce, wyrażając się przytem: ordinem Fratrum Predicatorum pre aliis religiosis exem-plo nostro afjectu ten er o proseguantur. Są więc u Bolesława II szczególne względy dla Dominikanów, które snadno odnieść można do wpływu jego matki, a więc żony Ziemowita I, a w takim razie wytłomaczy się zarówno przydomek, nadany jej w Nekr. Domin, krak.: magna fratrum fautrix, jako też okoliczność, dlaczego konwent krakowski, bądź co bądź mało mający powodów zajmować się losami księżniczek mazowieckich, o tej właśnie księżnej uważał za potrzebne wspomnieć w swoim nekrologu.

Wreszcie w Nekr. Lubiń.³) umieszczono zapiskę pod datą 21 lutego: Preiaslaiie, matris Boleslai ducis Masonie, benefactoris ecclesie Jezouiensis. Zapiska powyższa znajduje się w starszej części Nekr. Lubiń., którego wiadomości, lubo co do dat nekrologicznych wymagają czasem sprostowań⁴), nie mogą jednakowoż co do treści przekazanych tamże szczegółów podlegać kwestyonowaniu. Jest tu zaś nietylko stwierdzony fakt, że istniała księżna mazoAviecka tego imienia, ale zarazem i okoliczność, że była matką Bolesława II, a więc żoną Ziemowita I; wiadomo bowiem, że głównym dobroczyńcą klasztoru jeżowskiego był właśnie Bolesław II, którego wielki przywilej dla tegoż klasztoru z r. 1298 ⁵) zachował się po dziś dzień⁰). ■

Fakt, że Ziemowit I miał żonę Perejasławę, stwierdzony kilku niezależnemi od siebie a wiarogodnemi źródłami, nie może tedy ulegać wątpieniu; chodzi obecnie o rozwiązanie pytania, o ile da się on pogodzić z hipotezą, jakoby Ziemowit żonaty był z Anastazyą.

Możnaby przedewszystkiem przypuścić, że wchodził on dwa razy w śluby małżeńskie, i to albo naprzód z Perejasławą, a potem z Anastazyą, albo też na odwrót, naprzód z Anastazyą, a potem z Perejasława. W pierwszym przypadku należałoby ślub z Perejasławą cofnąć przed rok 1248, z Latop. Hipac. wynika bowiem, że małżeństwo z Anastazyą dokonane było jeszcze za życia Bolesława I. Temu sprzeciwia się jednakowoż okoliczność, że Ziemowit jeszcze pod datą 24 czerwca 1247 r.⁷), a więc w czasie, kiedy niewątpliwie musiałby być już żonatym, jeżeli nie wdowcem po Perejasławie, nazwany jest iuvenis domicellus; przydomek ten jest już i tak nieco dziwny ze względu na 24-letniego podówczas młodzieńca, a byłby jeszcze trudniejszym do wytło-maczenia, gdybyśmy przyjęli, że był to już wiedy książę żonaty lub wdowiec. Powtóre, Perejasława nazwaną jest w Nekr. Lubiń, matką Bolesława II, który był młodszym od Konrada II synem Ziemowita, skutkiem czego trzebaby przypuścić, że i Konrad II nie z drugiej, ale pierwszej żony Ziemowita się urodził, tak że obaj w chwili śmierci ojca (1262 r.) musieliby już liczyć co najmniej szesnaście i piętnaście lat życia; tymczasem, jak okażemy później (IX. 1. 2.), wiek ich w tym czasie był niewątpliwie niższy. Nadto Kron. Wielk., opowiadając przytoczony poprzednio fakt o odbudowaniu Płocka przez Bolesława Pobożnego wielkopolskiego po śmierci Ziemowita, nazywa wdowę po Ziemowicie matką Bolesława i Konrada, gdy w rzeczywistości, kładąc śmierć Perejasławy na czas przed r. 1248, i przyjmując późniejsze małżeństwo Ziemowita z Anastazyą, trzebaby raczej powiedzieć, że pozostała po jego śmierci wdowa była tylko macochą jego synów. Wreszcie sprzeciwiałaby się temu przypuszczeniu i ta okoliczność, że Długosz śmierć Perejasławy kładzie dopiero pod r. 1283, a więc wyklucza możność powtórnego po jej śmierci małżeństwa Ziemowita, który zmarł jeszcze przed Perejasławą; gdy zaś wiadomość ta, jak okazaliśmy, polega na wiarogodnem źródle mazowieckiem, przeto nie można też bez dostatecznego powodu odrzucać daty, jaką u Długosza opatrzoną została.

1) Zeissberg, Klein. Geschiehtscj. Pol. 160. — 2) Kod. dypl. Mazow. nr. 46. — 3) Mon. Pol. V. 612. — 4) p₀r. str. 86 uw. 1. — 5) Ze datą dokumentu nie jest rok 1278, jak mylnie w nim podano, ale rok 1298, wykazał Ulanowski, O dacie przyw. Bolesl. mazow. rzek. z r. 1278 w Rozpr. Akad. Umiej. Wydz. hist.-fil. XVII. 64 i n. — 3) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 477. — ") Kętrzyński, Trzydzieści dokum. kat. ploc. nr. 5.