img004 (72)

A

VVVVVVVWWW\ — białko

fiyc.5.5. Modele błon: A - model błony podstawowej (Robertson 196A), B - błona jako układ globularnych cząstek białkowo-lipidowych (Frey-Wyssling i Mtthlethaler 1%5)

Ryc_#;-?.ó. Model płynnej mozaiki na przekroju. Fosfolipidy w dwuwarstwie lipidowej zwrócone są polarnymi główkami na zewnątrz, a łańcuchami kwasów tłuszczowych do wnętrza. Białka globularne są częściowo zagłębione w dwuwarstwie lub ją przenikają (wg

'

Singera i Nicolsona 1972)

iKiiwnrstwę charakteryzującą się płynnością, elastycznością, wysoKą oyv, ....

lą elektryczną 1 słabą przepuszczalnością dla silnie oolarnych cząste-i <e|(. Białka tkwią częściowo w dwuwarstwie lipidowej lv b przechodzą przez I",) obie warstwy. Ilość białka, sposób Jego wbudowania w warstwę i rozgoszczenie mogą się znacznie różnić. Na rycinie 5.7 przedstawiono model Mony (płynnej mozaiki) z uwzględnieniem na jej powierzchni oligosachary-ilowej warstwy zwanej glikokaliksem.

M.yc.5.7. Model błony uwzględniający białka peryferyczne (pola zakropkowane) i biniic: Integralne (pola zakreskowanc) z cząsteczkami oligosacharydów na powierzchni biony. obszar między kompleksami białkowymi oznacza dwuwarstwę lipidową (wg Vasilu i wsp.

1978)

Modelem płynnej mozaiki można lepiej wyjaśnić zmienność składu białkowego błon i ich asymetrię. Wytłumaczyć można również proces biogenezy błony wbudowywaniem do warstwy lipidowej nowych białek Jak również regenerację błony - zasklepianie się, po jej uszkodzeniu. Uważa się, że stopień płynności błon warunkuje aktywność enzymów - przenośników zlokalizowanych w błonach, infekcję oraz tzw. przepływ błon od siateczki śródplazmatycz-nej (ER) przez aparat Golgiego do plazmolemy. Pewną modyfikacją przedstawionych wyżej modeli błon Jest uwzględnienie w nich porów czy kanałów wyścielonych cząsteczkami z ładunkiem elektrycznym wpływającym na transport Jonów. Również w modelu mozaikowym, penetrujące dwuwarstwę lipidową białka integralne mogą tworzyć kanały dla cząsteczek polarnych i Jonów.

5.3.3. Krloryty błon

Metodą kriorytownictwa (patrz rozdz. 3.2.2.5) można ujawnić b powierzchnie każdej błony, a widoczne na przełomach cząstki charakteryzują się ro_ ą wielkością, różnym zagęszczeniem na Jednostkę powierzchni i różnymi układami. Cząstki te mają charakter białkowy i związane są z funkcją błon, co jest potwierdzeniem modelu płynnej mozaiki.

Interpretacja otrzymanych techniką kriorytownictwa preparatów-kriorytów Jest niezmiernie trudna ze względu na liczne powierzchnie błon i różne płaszczyzny ich przełamać w preparatach. Poza tym wielu autorów stosowało różne nazewnictwo dla oznaczenia ujawnionych powierzchni błon (+ i -; wypukła, wklęsła; A, B, C, D),co wprowadzało pewne zamieszanie. Stąd też od