img017 (58)

\

19S

)

Percepcja i tzaioryzc/ę/a przestrzeni miasta ...

miasil Inne dzielnice nie byty już (ak często szkicowane: Ksawera znalazła się na 9 mapach, Łagisza na 7 i Grodzice na 6 (choć tu należałoby dodać jeden szkic, który przedstawia! tylko Grodziec; szkic ten został narysowany przez mieszkańca tej dzielnicy najwyraźniej silnie związanego z Grodżcem). Spośród innych elementów powierzchniowych 12 respondentów narysowało cmentarz katolicki na Wzgórzu Zanikowym, 10 samo Wzgórze, a 7 targ.

W Cieszynie podobnie jak to będzie miało miejsce w Mikołowie i Żywcu najczęściej'rysowanyiirelernentem powierzchniowym jest rynek. W “Cieszynie naszkicowało go 37 osób. Na drugim miejscu znalazła się Góra Zamkowa narysowana przez 23 osoby, na trzecim osiedle Liburnia (S osób), a na czwartym Park Pokoju (6 osób). Pozostałe elementy powierzchniowe, także inne osiedla rysowane były przez pojedynczych respondentów. Cechą charakterystyczną szkiców cieszyńskich jest wskazanie przez 10 osób Republiki Czeskiej, jako państwa, z którym granica przebiega właśnie przez Cieszyn. Wprawdzie nie jest to typowy element powierzchniowy, ale trzeba o tym fakcie pamiętać. Na ża-_ dnym szkicu nic przedstawiono jednak jakiś szŁzeaólnvoh-elementów-iimowvch luh_punktowych znajdujących się w czeskiej części miasta - w mentalnym nhra.-zie miasta Cieszyn ogranicza się więc do ieeo polskiej części.

Mapę mcntalbirMTkołowa trudno wyobrazić sobie hez rynku Narysowało go bJwierii 57 respondentów (w 2001 roku znalazł się na 68,S% szkiców). Drugim ważnym obszarem okazały się. planty (narysowane przez 29 osób i co czwartego Z respondentów w 2001 roku). Na trzecim miejscu w Mikołowie znalazł się targ (na odpowiednio II i 12% szkicach), na czwartym Plac 750-lecia naszkicowany przez 10 osób (7,4% respondentów w 2001 roku). Spośród osiedli, najwięcej, bo 5 osób naszkicowało Rctę, z kolei w badaniach z 2001 roku spośród osiedli najczęściej na szkicach znalazło się osiedle Słowackiego (4.4%)

W Żywcu także rynek jest dominującym elementem powierzchniowym -narysowało go 47 respondentów. Na drugim miejscu znalazł się park (37) na trzecim Jezioro Żywieckie (24). Na kolejnych miejscach znalazły się osiedla i dzielnice Żywca. Osiedle 700-lecia narysowało 17 respondentów, Sporysz znalazł się na 12 szkicach, a osiedle Młodych na 10; ó osób zaznaczyło Zabłocie, jako dzielnicę miasta. W Żywcu więc stosunkowo dużo osób szkicowało na mapach dzielnice i osiedla miasta. Udowadnia to spostrzeżenie dokonane przy analizie j waloryzacji przestrzeni miast, że Żywiec obok Będzina ma dosyć czytelny podział ‘ na dzielnice i osiedla, co skutkuje tym, żc mieszkańcy częściej niż w Cieszynie ? i Mikołowie posługują się nazewnictwem związanym z dzielnicami i zarazem i częściej osiedla i dzielnice znalazły sic na mapach mentalnych rysowanych przc2 i żywczan.    J

W ramach podsumowania przedstawionej tu analizy warto pokusić się o ze- y stawienie 5 najczęściej rysowanych elementów w każdym z badanych miast. jjj

.iS

|

> . r

^:4 ■

If^:

_•/ V

Krzysztof liierwiaczoiiek

199

Tabelo 26. Najczęściej rysowane elementy przestrzeni na mapach mentalnych m> badanych miastach

Będzin	Cieszyn	Mikołów	Mikołów 2001	Żywice
zamek	rynek	rynek	rynek	rynek
ul. Kołłątaja	ul. Głęboka	LO im. Miarki	kościół p.w. św. Wojciecha	katedra
LO im. Wyspiańskiego	Góra Zanikowa	dworzec PKP	dsvorzcc PK P	LO im. Kopernika
nerka	przejście graniczne	kino	planty	ul. Kościuszki
osiedle Zamkowe i pałac Microszcsy-skicli	LO im. Osuchowskiego	ul Miarki i plamy	ul. Krakowska	park

Źródło: badania własne

Z lego zestawienia wyraźnie widać, żc podstawowym elementem krystali-zujacym wyobrażenia o micscielesi rvnck. Nawet w Żywcu, w którym rynek nic uzyskiwał największej liczby wskazań w pytaniach o miejsca charakterystyczne i magiczne to w przypadku szkicowania przestrzeni miasta staje sic on elementem najważniejszym - wokół niego organizowane są inne elementy struktury przestrzennej. Tym samym też widać, jak: na wyobrażenia przestrzeni miasta wpływa brak rynku"w ijćHzinie. Tu no raz kolejny zamek pełni rolę rynku - staje się najważniejszym elementem przestrzeni, choć nic może spełniać tych funkcji społecznych co rynek.

PrugiirTcickawym spostrzeżeniem potwierdzającym klasyczną tezę Lyncha jest istnienie w trzech miastach (z wyjątkiem Mikołowa) wyraźnej najważniejszej ulicy miejskiej'", w Cieszynie i żywcu są to główne ulice dochodzące do ry n ku st anow i ącc j ego mmi rai nc przedłużenie i będące tez jednocześnie ulicami handlowymi (odpowiednio ulica Głęboka i Kościuszki).

Z kolei w Będzinie głównym elementem liniowym staic się dwupasmowa ulica Kołłątaja (fragment drogi krajowej Wroclaw-Krnków), która używając terminologii Lyncha jest raczej krawędzią niż ścieżka. Wzmożomcjaich powoduje bowiem, że trudno ją pryekroc/yó i nie spełnia takiej funkcji jak wzmiankowane wcześniej ulice. Dla tego miasta charakterystyczne jest też to, żc główna ulica w ccntrunfBędzina - Małachowskiego wystąpiła tylko na 9 szkicach - świadczy to o pomijaniu naiważmciszycli_dcmmów-nosMt-yw.nię waloryzowanego cen-. trum w wyobrażeniach przestrzennych. Centrum częściej pojawia sic już jako element powierzchniowy - tak sama isioinżjzęśójiiiasm jak osiedla! ”

W Mikołowie główna ulica wychodząca z rynku - i Maja - znalazła się na wiciu szkicach, lecz nic na tylu, żeby pokusić się o podobny jej opis co

^<0JKcv»n Lynch, The image..., dz. cyt., s. J9-62,