img086 (19)

82,5 Artykuł 5

Czy w wyższym pożądaniu [167] należy wyróżnić gniewliwość i pożądliwość?

TRUDNOŚCI

Wydaje się, że gniewliwość i pożądliwość winno się wyróżnić w wyższym pożądaniu, którym jest wola.

1.    Nazwa bowiem władzy pożądliwości pochodzi od pożądania, a gniewliwości od gniewania się. Ale istnieje pewna pożądliwość, która nie może przysługiwać pożądaniu zmysłowemu, lecz wyłącznie umysłowemu, którym jest wola; np. pożądliwość mądrości, o której czytamy w Księdze Mądrości 6, [21]: Pożądliwość mądrości przywodzi do wiecznego królestwa. Istnieje też pewien gniew, którego nie możemy zaliczyć do pożądania zmysłowego, lecz do umysłowego; np. gdy złość kierujemy ku wadom. Stąd też Hieronim w Komentarzu do Ewangelii św. Mateusza ¹ napomina, byśmy posiadali w dziedzinie gniewliwej nienawiść wad. Gniewliwość i pożądliwość winno się więc wyróżnić w pożądaniu umysłowym, tak jak i w zmysłowym.

2.    Zgodnie z powszechnym zdaniem miłość przynależy

AHTICULUS 5

Utrum irascibilis et concupiseibilis distingui debeant in appetitu superiori

JSupra 1, 59, i: In 3 Sent 17. 1, qa 3; De ver 25, 3; In 3 De an 14|

AD QUINTUM sic proceditur. Videtur quod irascibilis et concupi-sicdbiiis distingui debeant in appetitu superiori, qui est voluntas.

1,    Vis enim concupiseibilis dicitur a coneupiscendo; et irascibilis ab irascendo. Sed aliqua concupiseentia est quae non potest pertinere ad appetitum sensitivum, sed solum ad intellectivum, qui est voluntas; sieut concupiseentia sapientiae, de qua dicitur Sap. 6, [21]. Concupi-scentia sapientiae perducU ad regnum perpetuurn, Est etiam ąuaedam ira quae non potest pertinere ad appetitum sensitivum, sed intellecti-vum tantum; sicut cum irascimur contra vitia. Unde et Hieronymus, super Matth. [13, 33], monet ut odium vitiorum possideamus in irasci-bili. Ergo irascibilis et concupiseibilis distingui debent in appetitu in-tellectivo, sicut et in sensitivo.

2.    PRAETEREA, secundum quod communiter dicitur, earitas est ¹

do dziedziny pożądliwej, a nadzieja do gniewliwej. Ale za- 82, * równo, jedno, jak i drugie z tych uczuć nie może być w pożądaniu zmysłowym, gdyż nie dotyczą one przedmiotów odczuwalnych zmysłowo, lecz poznawalnych umysłowo. Dziedzinę więc, gniewliwą i pożądliwą należy przyjąć w części obdarzonej umysłem.

3. W księdze O duchu i duszy ¹ powiada się, że te władze (a mianowicie gniewliwą wraz z pożądliwą i rozumną) posiada dusza przed połączeniem się z ciałem. Ale jakeśmy to już poprzednio^{2 3} powiedzieli, żadna władza części zmysłowej nie przysługuje samej tylko duszy, ale bytowi złożonemu. A więc gniewliwość i pożądliwość są w woli, która jest pożądaniem umysłowym.

ALE GRZEGORZ z Nyssy⁴ twierdzi, że nierozumna część duszy dzieli się na dziedzinę pragnienia i gniewu; to samo powiada i Jan Damasceński w 2 księdze⁴. Filozof zaś mówi w 3 księdze O duszy⁵, że wola tkwi w rozumie; w nierozumnej zaś części duszy znajdujemy pożądliwość i gniew, względnie pragnienie i odwagę.

GNIEWLIWOŚĆ i pożądliwość nie są częściami pożądania umysłowego, które nazywamy wolą, gdyż — jak powie-in concupiscibili, spes autem in irascibili. Non autem possunt esse in appetitu sensitivo: quia non sunt sensibilium obiectorum, sed intelligi-bilium. Ergo concupiseibilis et irascibilis sunt ponenda in parte intel-lectiva.

3. PRAETEREA, in libro de Spiritu et Anima dicitur quod has po-tentias (scilicet irascibilem et concupiscibilem, et rationalem) habet pl40 anima anteąuam corpori misceatur. Sed nulla potentia sensitivae par- ⁷⁸⁹ tis est animae tantum, sed coniuncti, ut supra dictum est. Ergo irascibilis et concupiseibilis sunt in voluntate, quae est appetitus intel-lectivus.

SED CONTRA est quod Gregorius Nyssenus dicit, quod irrationalis pars animae dividitur in desiderativum et irascitivum; et idem dicit pg «

072 676

Damascenus, in libro 2. Et Philosophus dicit, in 3 de Anima, quod vo- _PG‘ ₉, tuntas in ratione est: in irrationali autem parte animae concupiseentia _b et ira, vel desiderium et animus.    5 nn

RESPONDEO dicendum quod irascibilis et concupiseibilis non sunt

* De ftde orth 2, 12 5 De an 3, 9

421

1

Super Matth 13. 33

2

De spir et an 13

3

z 1, 77, B; 8

4

s Nemenius. De nat hom ifi 17