img019

skalę podjęto tematykę mediów podczas II wojny światowej, realizując w Stanach Zjednoczonych program tak zwanego badania kultur na odległość (study of cultureat a distancc). Te kultury i społeczeństwa, do których nie było bezpośredniego dostępu (a które, warto dodać, interesowały strategów odpowiedzialnych za obronę narodową), próbowano przefiltrować za pośrednictwem produkowanych w ich ramach filmów, powieści i prasy Dominująca wówczas na gruncie amerykańskim tendencja psychologiczna sprawiała, że w filmach fabularnych poszukiwano powtarzających się wątków, mających posłużyć następnie do formułowania sądów na temat „zmiennych psychologicznych"². Pbd tym właśnie kątem przebadano na przykład 3 tysiące obywateli radzieckich, którzy po zakończeniu w*ojny pozostali na terenie USA.

Jako zupełnie wyjątkowa i pionierska jawi się w tym ubogim kontekście praca brytyjskiej antropolożki Hortense Riwdermaker Hollywood Tbe Dream ijctory'. Ta antropologiczna analiza środowiska hollywoodzkich producentów filmowych stanowi wyraźny wyłom w dotychczasowym traktowaniu mediów i ich przekazów.

Dlaczego antropolog bada Hollywood? - pytała samą siebie Powdcrmakci - Prz>byłam tutaj, aby lepiej zrozumieć naturę naszych filmów. Założyłam, że system s|K>lcczny, w którym one powstają, ma znaczący wpływ na ich zawartość i znaczenie. System społeczny jest zespołem skoordynowanych z sobą sieci wzorów i idei. które sprawują kontrolę albo wywierają wpływ na zachowania swoich członków. Oryginalność mojej hipotezy polega na tym. że wcześniej nie aplikowano jej do filmów⁴.

Ten tok rozumowania doprowadził brytyjską nntropolożkę do wniosku o prymarności czynnika ludzkiego. Owszem, przyznawała:

Technologiczna doskonałość, metody dystrybucji i rynki zagraniczne, wszystko to jest ważne i każda z tych rzeczy pociąga za sobą osobną prób-

² M 'Kblfctiłtrin. Menie Analysis in the Siudy oi Culture. r M. Mrad. R Mc-traux, Thr Siudy of Culture U j Ditłance. Chicago 1933,s. 267.

' II. I Wdermaker, / loIIywooJ Thr Dteam FśCtory Au Antbnjpologttf ljxtki *t thf Morie Mahen, Boston 1950.

⁴ Ibidem, s. 3.

tą8 CYFROWE tożsamości. Baoania w cyberterenie

tematykę. Ale najgłębiej znaczące są pnblcmjr związane z kdzkrni wartościami, ze aposohami myślenia, z relacjami ludzkimi, zarówno tutaj, jak i w filmach’.

Dziękując między innymi takim badaczom, juk Malinowski, Sapłr, Union i Kroeber, autorka przyznała, zew 1 łollywood stosowała techniki terenowe, których wcześniej używała na wyspach południowo-zachodniego Pacyfiku. Dzięki temu udało się jej przekroczyć i zdemontować retorykę obiektywności, która towarzyszyła w połowie XX wieku produkcji filmowej w I lollywood. „Większość ludzi zdawała sobie sprawę, że małżeństwa są konsumowane, że w łazienkach są toalety, że krowy mają wymiona, a jKrwersje seksualne się zdarzają (nawet przed opublikowaniem raportu Kinseya)”⁶, pisała, „odczarowując" surowe zalecenia kodeksu I laysa. Nic sposób jednak nic dostrzec, że Inne formy medialne o masowym charakterze nic zaprzątały uwagi antropologów Myślę w tym miejscu przede wszystkim o prasie. To stosunkowo oswojone już narzędzie przekazu długo nic mogło doczekać się wnikliwych badan antropologicznych. Hyc może działo się tak dlatego, że dziennikarska retoryka faktyczności utrudniała zauważenie jej umowności i konwen-cjonalności. W tym przypadku droga od zwykłego czytania gazet do ich analizowania okazała się szczególnie żmudna⁷.

Pierwsze kroki

Pytanie, jakie chciałbym w związku z powyższymi uwagami postawić, jest historycznie konsekwentne: czy rozwój mediów elektronicznych

* UtJrm, a. 306.

* lhuUm.%.n,

' Chociaż oMatccznic. na przełomie wieków; Roch Sulima mógł wreszcie stwierdzić, że: .Nowożytna antropologia codzienno*i (...) wywodzi się z codziennej gazety. Narodziła się wraz z gazetą codzienną i w niej się społecznic potwierdza Antropolog codzienności odnajduje w gazecie to, co tradycyjna etnografia określała źródłem i terenem badań” <K. Sulima, Antropologia codiiemioło, Kraków 2000,». 10).

Pierwsze kroki u