img094 (11)

83, 1 KWESTIA 83

83, 1 KWESTIA 83

y

■ii

O WOLNEJ DECYZJI

Przechodzimy obecnie do zagadnienia wolnej decyzji. Wokół tego zagadnienia gromadzą się cztery pytania:

1.    Czy człowiek posiada wolność decyzji?

2.    Czym jest wolna decyzja; czy jest ona władzą, aktem, czy może sprawnością?

3.    Jeśli jest władzą, to czy władzą pożądawczą, czy może poznawczą?

4.    Jeśli jest to władza pożądawcza, to czy jest ona tą samą władzą co wola, czy inną?

ARTYKUŁ 1

Czy człowiek posiada wolność decyzji?

TRUDNOŚCI

Zdawać by się mogło, że człowiekowi nie przysługuje wolność decyzji.

QUAESTIO 83

DE LIBERO ARBITRIO iw ąuatuor articulos divisa

Deinde quaeritur de libero arbitrio.

Et circa hoc ąuaeruntur ąuatuor.

Primo: utrum homo sit liberi arbitrii.

Secundo: quid sit liberum arbitrium, utrum sit potentia, vel actus, vel habitus.

Tertio: si est potentia, utrum sit appetitiva, vel cognitiva.

Quarto: si est appetitiva, utrum sit eadem potentia cum voluntate, vel alia.

ARTICULUS 1 Utrum homo sit liberi arbitrii [Supra 1, 59, 3; la—2ae, 13, 6; Do ver 24, 1, 2; De mało 6J

AD PRIMUM sic proceditur. Videtur quod homo non sit liberi arbitrii.

■U:

$ ■

1P

■Mi

i-

Ą

■■■■U

1.    Ktokolwiek bowiem posiada wolną decyzję, ten czyni 83, i to, co chce. Ale człowiek nie czyni tego, co chce; czytamy bowiem w Liście do Rzymian 7, [15]: Bo nie czynię dobrego, które chcę, ale złe, którego nie chcę, to czynię. Człowiek

nie jest więc obdarzony wolną decyzją.

2.    Ktokolwiek posiada wolność decyzji, w tego mocy jest chcieć i nie chcieć, działać lub nie działać. To nie jest jednak udziałem człowieka, powiada się bowiem w Liście do Rzymian 9, [16]: nie jest [dziełem] tego, co chce — mianowicie chcieć — albo tego, co biegnie — mianowicie biec. Człowiek nie ma więc wolnej decyzji.

3.    Jak czytamy w 1 księdze Metafizyki^ł, wolne jest to, co jest przyczyną samego siebie. Co więc wprawiane jest w ruch przez coś innego, to nie jest wolne. A Bóg porusza wolę, czytamy bowiem w Księdze Przypowieści 21, [1]: Serce królewskie w ręce Pańskiej; kędy jeno chce, nachyli je; a w Liście do Filipian 2, [13]: Bóg jest tym, który wywołuje w nas chęć i sprawia wykonanie. Człowiek pozbawiony jest więc wolnej decyzji.

4.    Kto posiada wolną decyzję, ten jest panem swych czynów. Ale człowiek nie jest panem swoich czynów w myśl tego, co czytamy u Jeremiasza 10, [23]: Droga czło-

1.    Quicumque enim est liberi arbitrii, facit quod vult. Sed homo non facit quod vult: dicitur enim Rom. 7, [15]: Non enim quod rolo bonum, hoc ago; sed quod odi malum, illud jacio. Ergo homo non est liberi arbitrii.

2.    PRAETEREA, quieumque est liberi arbitrii, eips est velle et non velle, operari et non operari. Sed hoc non est hominis: dicitur enim ad Rom. 9, [16]: Non est volentis, scilicet velle, neąue currentis, scilicet currere. Ergo homo non est liberi arbitrii.

3.    PRAETEREA, liberum est quod sui causa est, ut dicitur in 1 Me- 982 b iaphys. Quod ergo movetur ab alio, non est liberum. Sed Deus movet ¹⁵¹¹¹¹ voluntatem: dicitur enim Prov. 21, [1]: Cor regis in manu Del, et quo-cumque poluerit vertet illud^{1 2}; et Philipp. 2, [13]: Deus est qui operatur

in nobis velle et perficere. Ergo homo non est liberi arbitrii.

4.    PRAETEREA, quicumque est liberi arbitrii, est dominus suorum actuum. Sed homo non est dominus suorum actuum: quia, ut dicitur

437

1

Metaphys A, 2

2

z Vulg.: ... in manu Domini: quacunque voluerit inclinabit illud.