img153 (13)

I

Poszczególne dźwięki różnią się miedzy sobą. Subiektywnie odróżniamy następujące cechy dźwięków: głośność, wysokość i barwa. Te cechy nie dają się zmierzyć, ale odpowiadają im cechy fizyczne, obiektywne, które już mierzyć można. Głośności odpowiada natężenie, wysokości - częstotliwość, a barwie -struktura widmowa.

Poziom głośności wprowadzono dla ustalenia relacji pomiędzy odczuwaną głośnością dźwięku a jego natężeniem. Na przykład ton o natężeniu 0 dB i częstotliwości 1000 Hz jest tak samo słyszalny, czyli głośny jak ton o natężeniu 40 dB i częstotliwości 100 Hz. Miarą poziomu głośności L_N jest natężenie tonu 1000 Hz, który słyszalny jest tak samo jak ton badany. Jednostką poziomu głośności jest fon. Liczba fonów danego tonu jest równa liczbie decybeli tonu 1000 Hz słyszalnego tak samo głośno. Na przykład ton o częstotliwości 200 Hz i natężeniu 40 dB ma 20 fonów, ponieważ tyle decybeli ma ton 1000 Hz słyszalny tak samo głośno. Wszystkie tony o natężeniu progowym mają poziom głośności

0    fonów. Krzywe łączące punkty o jednakowej głośności nazywane są izofonami. Poziom głośności jednak nie całkowicie odpowiada subiektywnemu odczuciu. Jest to spowodowane tym, że prawo Webera-Fechnera nie jest spełnione w całej rozciągłości natężeń i częstotliwości. Jednostką głośności subiektywnej jest son. Ton o częstotliwości 1000 Hz i o poziomie głośności 40 fonów jest słyszalny z głośnościąjednego sona.

Wysokość dźwięku jest związana z częstotliwością. Tony o dużej częstotliwości odbierane sąjako wysokie, a o małej jako niskie.

Barwa dźwięku związana jest ze struktura widmową. Zależy ona od tego, jakie tony harmoniczne i z jakimi amplitudami występują obok tonu podstawowego. Jeśli dźwięk zawiera tony nieharmoniczne, to odbierany jest jako bardziej ostry. Narząd słuchu człowieka składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Właściwe komórki receptorowe, komórki rzęsate, znajdują się w wypełnionym płynem uchu wewnętrznym. Ucho zewnętrzne

1    środkowe służy przenoszeniu fali dźwiękowej z otaczającego środowiska do właściwych komórek receptorowych. Ucho zewnętrzne składające się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego skupia i wzmacnia w bardzo niewielkim stopniu fale dźwiękowe. Ucho środkowe jest oddzielone od ucha zewnętrznego błoną bębenkową, która połączona jest za pośrednictwem trzech kosteczek (młoteczka, kowadełka i strzemiączka) z błoną okienka owalnego, które oddziela ucho środkowe od wewnętrznego.

Fala akustyczna wprawia w drgania błonę bębenkową. Drgania te przenoszone są na błonę okienka owalnego, a dalej do płynnych przestrzeni ucha wewnętrznego. Budowa ucha środkowego pozwala na duże wzmocnienie fali akustycznej. Jest to zjawisko bardzo pożądane, ponieważ przy przejściu ze środowiska powietrznego do płynnego dochodzi do bardzo dużych strat energii i w efekcie do ucha wewnętrznego przenika zaledwie 0,001 energii dźwiękowej. Kuch płynów w uchu wewnętrznym powoduje ugięcie rzęsek w komórkach r/ęsnlyeh, w wyniku czego powstaje w tych komórkach potencjał receptorowy.

H

Powoduje on powstanie potencjału czynnościowego w nerwie słuchowym (VIII nerw czaszkowy), którego zakończenia łączą się z komórkami rzęsatymi. Impulsy generowane w nerwie słuchowym przekazywane są do kory słuchowej zlokalizowanej w zakręcie skroniowym.

Narząd słuchowy u człowieka jest przystosowany głównie do odbierania bodźców dźwiękowych przewodzonych drogą powietrzną przez przewód słuchowy zewnętrzny i ucho środkowe. Możliwe jest jednak pobudzenie komórek rzęsatych w wyniku przewodzenia dźwięku przez kości czaszki. Energia fali dźwiękowej powoduje powstanie drgań w kościach czaszki, w wyniku czego dochodzi do zmiany położenia kostnej części ucha wewnętrznego w stosunku do płynów w nim zawartych. Dzięki bezwładności tych płynów ugięte zostają rzęski komórek rzęsatych, podobnie jak w przypadku wprawienia w ruch płynu przez drgania błony okienka owalnego i powstaje w nich potencjał receptorowy, a w nerwie słuchowym potencjał czynnościowy. Próg odczucia wrażenia dźwiękowego docierającego drogą kostną do ucha wewnętrznego jest o około 40 dB wyższy od przewodzonego droga powietrzną. Odbiór bodźców słuchowych przewodzonych drogą kostną ma duże znaczenie diagnostyczne, pozwala bowiem zróżnicować niedosłuch powstały w wyniku zaburzeń przewodzenia dźwięku od niedosłuchu spowodowanego uszkodzeniem komórek receptorowych lub nerwu słuchowego (niedosłuch odbiorczy).

II1.1. Badanie słuchu

Każde badanie słuchu powinno być wykonywane w pomieszczeniu izolowanym akustycznie, tak aby maksymalnie wyeliminować hałas otoczenia, który może powodować zafałszowanie wyników badania.

Badanie słuchu rozpoczyna się od badania akumetrycznego, czyli badania mową. Jest to badanie orientacyjne i subiektywne. Badający staje w odległości 6 metrów od badanego, który zwrócony jest bokiem (tj. badanym uchem) do osoby badającej. Ucho niebadane musi być zagłuszone. Zagłuszenie wykonuje sam badany poprzez rytmiczne naciskanie skrawka usznego palcem wskazującym. Badający szeptem wypowiada określone słowa, a zadaniem badanego jest powtórzenie tych słów. Jeśli osoba badana nie jest w stanie powtórzyć słów wyszeptanych z odległości 6 merów, wtedy badający przybliża się do badanego na taką odległość, z której słyszy on i prawidłowo powtarza wszystkie słowa badającego. Jeśli badany nie słyszy szeptania wprost do małżowiny usznej (ad concham), badanie rozpoczyna się od początku (tj. ponownie z odległości 6 metrów), ale słowa wypowiada się głośno. Odległość, z jakiej osoba badana słyszy i prawidłowo powtarza wszystkie wypowiadane przez badającego słowa jest miarą ostrości słuchu. Badanie przeprowadza się osobno dla każdego ucha. Dobierając odpowiedni zestaw słów można ocenić ewentualne ubytki słuchu w zależności od częstotliwości. Wiadomo jest, że głoski nosowe zawarte są w obrębie częstotliwości niskich, a głoski syczące oraz wszystkie liczebniki w obrębie częstotliwości wysokich. I tak, jeśli badany nie

9