img193 (7)

pytania o u* jak przetwarzać, aiiimowm. osiąguin ode Iinalnc, które s;| artykułowane przed podmiot w postaci wyobrażeń Imnlnych. Wymiar animacyj ny określa podstawowy cel finalny podejmowanej aktywności: animowanie środowiska życia jednostki w kierunku poprawienia jakości życia.

Pojęcie praca społeczna ma bogatą tradycję w pedagogice społecznej, którą warto poznać, aby lepiej zrozumieć teraźniejszość, a zwłaszcza związki pracy socjalnej z: pedagogiką społeczną, pracą socjalną, wychowaniem, pomocą w rozwoju, towarzyszeniem w rozwoju itd. Radlińska nie posługiwała się pojęciem pracy socjalnej i pojęciem pracownika socjalnego. W obu przypadkach stosowała przymiotnik „społeczny” - co nie było tylko zabiegiem językowym, ale także merytorycznym. W całej koncepcji pedagogiki społecznej pojęcie „społeczny” używane było w przynajmniej dwu znaczeniach: wyznaczenia celu aktywności i określenia sposobu działania. Radlińska tak to sformułowała w Egzaminie z pedagogiki społecznej (1961, s. 377). Przymiotnik „społeczna” (działalność, praca, służba) oznacza: równocześnie cel (dla społeczności) i sposób osiągnięcia celu (siłami społecznymi). Najszerszy zakres dla poczynań społecznych wyznacza pojęcie działalność. Występuje ono od początku kształtowania się polskiej pedagogiki społecznej. Jednakże jest rozumiane jako aktywność systematyczna, ciągła, zawierająca niezbędne cechy procesu, takie jak antycypacja następstw i racjonalizacja (Kotarbiński, 1965) projektowanych działań. Tym warunkom odpowiada pojęcie „pracy”, która zdaniem Radlińskiej określa „działalność systematyczną i umiejętną”. Należy jednak zaznaczyć, że pojęcie pracy społecznej znajduje również inne rozumienia, choćby w języku potocznym jako praca, czynność(ci), wykonywana dobrowolnie i nieodpłatnie.

Na możliwość zróżnicowania ujęć pracy społecznej zwrócił uwagę Kamiński w jednej z pierwszych wypowiedzi na temat funkcji wychowawczej pracy socjalnej (1968, s. 5), gdzie przypomniał, że spośród pojęć: „praca społeczna”, „opieka społeczna”, „pomoc społeczna” i „służba społeczna”, pojęcie „praca społeczna” jest najstarsze - sięga w Polsce XIX w. Jego zakres konotacyjny skrystalizował się w pedagogice społecznej w pierwszych latach funkcjonowania Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W tym czasie praca społeczna rozumiana była jako aktywność przekształcania środowiska życia. Radlińska (1961, s. 305) obrazowo określała ją jako „świadomą czynność przebudowywania życia gromadnego, [...] dokonywaną w imię ideału na tle istniejących warunków społecznych, siłami jednostek i grup ludzkich”, która polega na „wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi” (ibidem, s. 355). Zdaniem Kamińskiego (1968, s. 5) takie rozumienie pracy społecznej wykracza daleko poza opiekę i ratownictwo, w równej mierze dotyczy poszukiwania sił i stymulowania rozwoju i tym samym sytuuje pracę społeczną w „rozległych dziedzinach kultury, w których pracownicy społeczni zajmują się jej czynnikiem ludzkim” (Radlińska, 1961, s. 355).

Otwartość koncepcji pedagogiki społecznej Radlińskiej, a zwłaszcza nie-dookreśloność pojęć: „praca społeczna” i „służba społeczna”, spowodowała wielo-kleiiiukowc interpretacje, niekiedy wynikające także /. odmienności nadawanych lin /mic/,cń, zwłaszcza pojęciu służby społecznej, w innych obszarach Itf/ykowych i kulturowych. W interpretacjach tych zarysowują się następujące Możliwości:

•    po pierwsze, szerokie rozumienie pojęcia „praca społeczna”, polegające na Klinowaniu jej jako pola praktycznych zastosowań pedagogiki społecznej;

• po drugie, ujęcie, w którym pracę społeczną utożsamia się z różnymi il/ieil/.inami praktyki społecznej np. jako synonim służby społecznej, ujmowanej w znaczeniu opieki społecznej (Theiss, 1984) lub jako synonim pracy socjalnej (Szatni-Jaworska, 1993).

Podtrzymując pierwotne, szerokie rozumienie pracy społecznej nadawane |H/fz Radlińską przyjmujemy je także w niniejszej analizie. Także dlatego, że wąhkie rozumienie pracy społecznej odnoszone do różnych dziedzin praktyki upoliu /.nej, wzmacnia jego niejednoznaczność.

Szerokie rozumienie pracy społecznej pozostaje w pedagogice społecznej i tkwi lutu nu w jej podstawach, jednak sama Radlińska prawdopodobnie pod wpływem mm woju teorii i praktyki pracy socjalnej w Europie i USA w jednym z ostatnich ufoimulowań pojęcia pracy społecznej, zawartym w Egzaminie z pedagogiki społecznej (1961) silniej akcentuje aspekty stricte opiekuńcze i socjalne, ale piMln/ymuje nadał ogólny cel pracy społecznej. Analizując zadania jednego z trzech il/lnlów pedagogiki społecznej, tj. teorii pracy społecznej, wskazuje, iż zajmuje się tum „rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki I pomocy, zabezpieczenia oraz sposobów odnajdywania sił ludzkich i organizowania w celach twórczości życiowej” (ibidem, s. 362).

l*ojęcie służby społecznej również podlegało zmianom. Tutaj rozbieżności Inlci pretacyjne są jeszcze poważniejsze, od ograniczania zakresu tego pojęcia do kategorii opieki społecznej (Theiss, 1984, s. 101; Szatur-Jaworska, 1993, s. 90), do ujmowania jej jako synonimu szerokiego rozumienia pracy społecznej, ze i/c/.ególnym uwzględnieniem elementów wychowawczych w relacji „ja - ty” (I cpalczyk, 1981, s. 235). Do tej interpretacji uprawnia wypowiedź Radlińskiej 11964, s. 447): „Zmuszona do formułowania punktu widzenia działaczy polskich, lin pytanie Alberta Thomasa, twórcy Międzynarodowego Biura Pracy, czym jest uluźba społeczna wysunęłam określenie: aide a toute croissance (pomoc w pełnym lu/.woju)”. W przytoczonym rozumieniu pojęcia służby społecznej zawarty jest liikźc pewien walor postawy pracownika społecznego.

Klimka 2.7. Pojęcie służby społecznej

l.cpulczyk (1981, s. 235), analizując znaczenie wpływów międzynarodowej aktywności Radlińskiej lin krystalizowanie się jej poglądów na temat pracy społecznej i pojęć z nią związanych, a zwłaszcza HMuleń I Międzynarodowej Konferencji Pracy Socjalnej w Paryżu (1928), podaje, że w trakcie obrad lej konferencji przyjęto następujące rozumienie służby społecznej: „Służba społeczna (pojmowana W sensie opieki społecznej) obejmuje każdy wysiłek ponoszony dla ulżenia niedoli spowodowanej