7648594614

Problemy filozofii krytycznej Immanuela Kanta 31

muje odpowiedzi na następujące pytania: 1) jak jest możliwa czysta matematyka?, 2) jak jest możliwe czyste przyrodoznawstwo?, 3) jak jest możliwa metafizyka jako naturalna skłonność?, 4) jak jest możliwa metafizyka jako nauka?⁵³

Następnym problemem w filozofii Kanta wymagającym rozpatrzenia jest to, iż prezentowana w Krytyce czystego rozumu krytyka poznania zasadza się na przekonaniu, że „istnieją dwa pnie ludzkiego poznania, które, być może, wyrastają ze wspólnego, lecz nam nieznanego korzenia, mianowicie zmysłowość i intelekt. Przez pierwszą z nich przedmioty są nam dane, przez drugi zaś są pomyślane”⁵⁴. Dlatego też Kant wyróżnił estetykę transcendentalną, której przedmiot analizy stanowi poznanie zmysłowe, oraz logikę transcendentalną analizującą rodzaj naszego poznania⁵⁵. W tym rozumieniu Kanta poznanie obejmuje myślenie oraz dwie różne jego funkcje: po pierwsze, zdolność tworzenia pojęć na podstawie danego materiału wrażeniowego (intelekt), czym zajmuje się analityka transcendentalna⁵⁶, oraz po drugie, idee (nazywa je transcendentalnymi bądź regulatywnymi), które nie mogą być dane w doświadczeniu. Stanowią one przedmiot badań rozumu, a ten dział filozofii nosi nazwę dialektyki transcendentalnej⁵⁷. Punktem wyjścia poznania jest więc dla Kanta naoczność, która bezpośrednio ujmuje coś jednostkowego, coś, co jest dane. Uznaje on, że jedynym sposobem, w jaki przedmioty są dane człowiekowi, jest receptywna (odbiorcza) zdolność zmysłowości. Różnica jednak polega na tym, że również w poznaniu zmysłowym występują warunki aprioryczne, a więc takie, które z doświadczenia nie pochodzą. Są to czas i przestrzeń — czyste formy naoczności⁵⁸. Co więcej, Kant daje wyraz przekonaniu, że pytanie o przestrzeń (i o czas) jest pytaniem transcendentalnym, pytaniem o warunki możliwości poznania⁵⁹. Odpowiedzią na to pytanie zajmuje się w pierwszej części Krytyki czystego rozumu, którą nazywa transcendentalną estetyką, przy czym estetyka nie oznacza tu nic innego, jak teorię spostrzeżenia. Estetyka transcendentalna prowadzi ponad-

“ Ibidem, B 20—B 23.

⁵⁴    Ibidem, B 29.

⁵⁵ Ibidem, A 19—A 49, B 33—B 73 oraz A 50—A 64, B 74—B 88. W tej części rozwa-żana jest estetyka transcendentalna.

⁵⁶ Ibidem, A 66—A 292, B 91—B 349. Kant przedstawia i dokonuje tutaj podziału analityki transcendentalnej.

⁵⁷ Ibidem, A 294—A 704, B 350—B 732. Dialektyka transcendentalna wraz ze swymi wewnętrznymi podziałami.

⁵⁸ Ibidem, A 22—A 29, B 37—B 45 (przestrzeń) oraz A 31—A 49, B 46—B 73 (czas).

⁵⁹    Ibidem, B 41 (transcendentalne omówienie przestrzeni) oraz B 49 (transcendentalne omówienie czasu).