img224 (20)

10

Druidzi

ale nie ograniczali się jedynie do kapłaństwa. Podobnie druidzi stanowili kastę zawodowych uczonych - nie tylko kapłanów, ale również filozofów, sędziów, nauczycieli, historyków, poetów, muzyków, lekarzy, astronomów, proroków i politycznych doradców. Niektórzy druidzi pełnili funkcje wodzów lub królów, tak jak Dywicjak król Eduów, ale nie wszyscy królowie byli druidami.

Jak już zdążyłem zauważyć, najwcześniejsze i najobszerniejsze materiały pochodzą ze źródeł greckich i rzymskich. Innymi słowy, od pisarzy niejednokrotnie wrogo nastawionych do kultury celtyckiej. Co istotne, greckie źródła, zwłaszcza pochodzące ze szkoły aleksandryjskiej, z reguły charakteryzują się bardziej życzliwym podejściem do druidów, podczas gdy źródła łacińskie nie kryją wrogości. A jednak źródła te zostały w pełni zaakceptowane, nawet przez uczonych, którzy zazwyczaj przejawiają większy krytycyzm wobec wszelkich materiałów. Wyobraźmy sobie historię i kulturę Indian Ameryki Północnej widzianą z perspektywy dziewiętnastowiecznych białych osadników. Jakże jednostronny i pełen uprzedzeń byłby to opis rdzennych mieszkańców Ameryki.

Wyobraźmy sobie też, że dowódca armii wysłanej na podbój obcego państwa napisał książkę na temat podbitego narodu i jego zwyczajów. I wyobraźmy sobie, że kilka pokoleń badaczy uznawałoby ją za źródło napisane bez żadnych uprzedzeń. Tymczasem opis druidów i Celtów sporządzony przez Juliusza Cezara mielibyśmy przyjąć za w pełni wiarygodny. Gdyby generał Lord Chelmsford, po podboju kraju Zuluzów w 1879 roku, opisał kulturę i filozofię Zulusów, ciężko byłoby nam uznać jego pracę za w pełni obiektywną. A jednak wielu zdaje się uważać, że upływ czasu uwiarygodnia źródła. Łatwo przychodzi nam uznać prace Chelmsforda za mało obiektywne, ale komentarze Juliusza Cezara dotyczące cywilizacji celtyckiej i druidów przyjmujemy bez zarzutu. Nie chcę przez to powiedzieć, że świadectwo Juliusza Cezara jest zupełnie niewiarygodne i należy je odrzucić. Przeciwnie, na podstawie danych ze źródeł celtyckich wiele z jego obserwacji możemy potwierdzić. Jednakże powinniśmy podchodzić ze sceptycyzmem do wszelkich danych, zwłaszcza jeżeli pochodzą one ze źródeł nieprzychylnych Celtom. Uprzedzenia źródeł greckich i rzymskich należy brać pod uwagę, zwłaszcza gdy dotyczą one kultury, którą uważano za barbarzyńską.

Gdy chrześcijaństwo wyparło wcześniejszą religię celtycką, przestał obowiązywać zakaz pisemnego utrwalania wiedzy i rozkwitła literatura celtycka. W tym czasie irlandzki stał się trzecim pisanym językiem Europy. W licznych wczesnych irlandzkich i walijskich źródłach spotkać można odniesienia do druidów, część z nich potwierdza niektóre informacje zawarte w źródłach greckich i rzymskich.

Z dokładnej analizy tych źródeł wynika, że powszechnie akceptowany pogląd, jakoby Rzymianie prześladowali druidów ze względu na ich odrażające praktyki kapłańskie, jest jedynie nie potwierdzonym domysłem, historycznym mitem. Co prawda istnieją dowody, że Rzymianie pragnęli obalić kastę druidów, choć Nora Chadwick twierdzi, że próby te nie były tak rozpowszechnione, jak mogłoby