img372 (5)

podeprzeć wschodnioeuropejskie pochodzenie, teoretycy wskazywali na podobieństwa przypadkowych runów do liter tego czy innego z greckich alfabetów, jak np. b do beta, s do sigma. W latach dwudziestych została wysunięta inna hipoteza, opierająca się na podobieństwie między wczesnym futharkiem a znakami używanymi w napisach znalezionych w alpejskich dolinach południowej Szwajcarii i w północnych Włoszech. Wynalezienie runów jest w tym przypadku przypisywane zromanizowanym Germani zamieszkającym te regiony. Niedawno, wpływowy duński uczony, Erik Moltke, argumentował patriotycznie, że runy były wymysłem jednego z germańskich plemion zamieszkujących Danię, prawdopodobnie w południowej Jutlandii, gdzie Skandynawia była najbliższa Rzymowi. To rzeczywiście prawda, że wiele najstarszych znanych inskrypcji pochodzi z tego rejonu, a nowe odkrycia wczesnych tekstów runicznych w różnych regionach Danii czynią tę teorię najbardziej atrakcyjną z dotychczas opublikowanych. Mimo to sprawa nadal pozostaje nieudowodniona.

Nasze najstarsze inskrypcje z runami datuje się w przybliżeniu na schyłek drugiego wieku n.e. Już one ukazują mistrzostwo pisma i różnice w technikach jego zapisywania. Występują zarówno na metalu, jak i na drewnie. Są tak dojrzałe, że musiało je poprzedzać około jednego stulecia runicznej historii. To zbliża wynalezienie runicznego alfabetu prawie do początku ery chrześcijańskiej, co jest na tyle bliskie prawdy, na ile możemy to dzisiaj określić.

Kiedykolwiek i gdziekolwiek powstały, runy szybko rozprzestrzeniły się w germańskim świecie. Około roku 500 n.e. występowały w Danii, Szwecji, Polsce, na Rusi i Węgrzech z wysuniętymi stanowiskami w Niemczech. Poświadczają zapis różnych języków germańskich i są wycinane, wytłaczane, inkrustowane i ryte w metalu, kości, drewnie i kamieniu.

Te wczesne inskrypcje są trudne do tłumaczenia, a czasami w ogóle trudne do rozpoznania jako runy. Zwykle są dość krótkie, często zawierają mniej niż tuzin znaków. Ponieważ nie dysponujemy podstawowym futharkiem, poszczególne litery są czasami trudne do zidentyfikowania. Nie zawsze jest jasne, w którą stronę napis (czy pojedynczą literę) odczytać. Język mógł być archaiczny i zawierać słowa skądinąd już nieznane. Często brak podziału na poszczególne wyrazy. Co więcej, występują problemy z rozpoznaniem. Kiedy znajdujemy tekst napisany na broszy, zapince, pierścieniu, grocie włóczni, pochwie lub płaszczyźnie, musimy zadać sobie pytanie: co mógł dawny Germanin uważać za stosowne do napisania na takim przedmiocie? I nie mamy innych dowodów, oprócz tekstów runicznych, które pomogłyby nam znaleźć odpowiedź. Czasami wydaje się, że odpowiedzią jest imię własne - właściciela, wykonawcy, darczyńcy czy kogoś innego - a warto pamiętać, że imiona własne są nadal najpowszechniejszym elementem graffiti. Ale jeśli nie mamy do czynienia z imieniem własnym, to z czym?

Porównywalny przykład ze współczesności, na pozór błahy, odzwierciedla nasze trudności. Niekiedy na kuchennych makatkach widnieje napis „smacznego”, a na niektórych wycieraczkach - „dzień dobry”. Patrząc na te dwa przykłady (i niektóre inne, które przetrwały w dwudziestowiecznym języku), uczony z dalekiej przyszłości mógłby być zakłopotany - jakiego rodzaju tekstu spodziewać się na kawałku materiału pokrywającego podłogę w naszych czasach. Czy to będzie czasownik, czy rzeczownik? Czy jest to rozkaz, czy określenie? Czy jest to słowo powszednie (za jakie uważam dzień dobry), czy raczej typowe staroświeckie określenie. Dopóki nie widać