img936 (3)

p

182

Aspekty mitu

Mity przetrwały w ukryciu...

183

właśnie odróżnia go od innych filozofów-historycystów (na przykład Crocego i Ortegi y Gasscta), dla których historyczne napięcia są współistotne kondycji ludzkiej, toteż nigdy nie mogą zostać całkowicie zniesione²⁹.

Mity i mass media

Ostatnio przeprowadzone badania ujawniły mityczne struktury obrazów i zachowań, które zostały narzucone zbio-rowościom przez mass media. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych³⁰. Współczesnym odpowiednikiem herosów mitycznych i ludowych są bohaterowie comic strips (komiksów). Są oni do tego stopnia uosobieniem ideału sporej części społeczeństwa, że ewentualne retusze ich sposobu zachowania, lub, co gorsza, uśmiercenie ich, powodują prawdziwe objawy depresji wśród czytelników, którzy reagują natychmiast, wysyłając do autorów komiksów lub naczelnych redaktorów gazet miliony telegramów z protestami. Niezwykła postać Supermana zawdzięcza swoją popularność przede wszystkim swej podwójnej tożsamości: pochodząc z zaginionej w wyniku katastrofy planety i będąc obdarzonym nadzwyczajnymi zdolnościami, Superman żyje na Ziemi, udając skromnego dziennikarza Clarka Kenta; postrzegany jest jako ktoś nieśmiały, nie rzucający się w oczy i zdominowany przez swą koleżankę Lois Lane. To upokarzające przebranie obdarzonego wręcz nieograniczonymi możliwościami bohatera jest powtórzeniem dobrze znanego motywu mitycznego. Jeśli przyjrzymy się bliżej mitowi Supermana, to okaże się ujawni on utajone tęsknoty współczesnego człowieka, który postrzegając samego siebie jako istotę upadłą

²⁹    Eliade, Mity, sny i misteria, dz. cyt.

³⁰    Por. np. C. Waugh, The Comics, New York 1947; S. Becker, Comic Art in America, New York 1960; U. Eco, II Milo di Supei ^,nclf' Demitizzazione e Imagine, a cura di F.nrico Castelli, Padova 19

s. 131-148.

i ograniczoną, marzy o tym, by pewnego dnia stać się „postacią wyjątkową”, „herosem”.

Do podobnych wniosków skłania nas analiza powieści kryminalnych: z jednej strony przedstawiają one typową walkę Dobra ze Złem, Bohatera ( = detektywa) z przestępcą (współczesne ucieleśnienie Demona), z drugiej zaś ich czytelnik za sprawą nie uświadamianych mechanizmów projekcji i utożsamienia uczestniczy w dramacie i tajemnicy, ma wrażenie, że jest osobiście uwikłany w działania paradygmatycz-ne, to znaczy niebezpieczne i „heroiczne”.

Udało się również udokumentować proces mitologizacji pewnych postaci za pomocą mass mediów, kreowanie ich na wzorzec godny naśladowania.

Lloyd Warner w pierwszej części swej książki The Living and the Dead przedstawia proces tworzenia takiej osobowości. Biggy Muldoon, polityk z Yankee City, stał się za sprawą oryginalnej formy sprzeciwu wobec arystokracji z Hill Street prawdziwym bohaterem narodowym — prasa i radio wykreowały go wręcz na półboga. Przedstawiano go jako kogoś, kto broni lud przed zakusami dążących do dominacji wielkich fortun. Kiedy ten wizerunek opatrzył się publiczności, mass media życzliwie przerobiły Biggy’ego na prawdziwego łajdaka i skorumpowanego polityka, który czerpie korzyści z ludzkiego nieszczęścia. Warner udawadnia, żc prawdziwy Biggy różnił się bardzo od jednego i drugiego wizerunku. Faktem jest jednak, że musiał on zmieniać swoje zachowanie, aby się do nich dostosować³¹.

Elementy zachowań mitycznych odnaleźć można także w bardzo charakterystycznej dla współczesnego społeczeństwa ^manii „sukcesu”, będącej wyrazem niezrozumiałego pragnienia przekraczania ograniczeń związanych z kondycją ludzką, oraz ^w masowej ucieczce na „suburbia”, w której z kolei rozpoznać Można tęsknotę za „pierwotną doskonałością”, czy wreszcie

A. Grcclcy, Myths, Symhols and Rituals in the Modern World, ’>The Critic”, grudzień 1961-styczeń 1962, t. XX, nr 3, s. 19.