IMG
87 (16)

XXXII NOWE CHRZEŚCIJAŃSTWO" W EUROPIE

III. IDEE RELIGIJNE »KSIĄG PIELGRZYMSTWA*

Określenie „nowe chrześcijaństwo" pochodzi od tytułu głównego dzieła Sainit-Simona, Lc Nouveau Chris-tianismc, używane jednak bywa w literaturze naukowej w znaczeniu szerszym, jako nazwa całego kierunku w ówczesnej filozofii społecznej. Kierunek ten, szczc- ; golnie silnie reprezentowany we Francji, cechuje tendencja do połączenia- dążeń— demokratycznych epoki z utopią społeczną o charakterze moralno-religijnym; PiUzedistawiciele jego głoszą nawrót do ducha równości ewangelicznej, chrystianizację stosunków między narodami. Często są zwolennikami reformy Kościoła, oczyszczenia chrześcijaństwa z idei sprzecznych z postępem społecznym. Udział koncepcji religijnych w ich Systemach jest różny: od traktowania chrześcijaństwa jako zbioru zasad humanitarnych (tak jest rap. w rącjo-nalistycznym systemie Saint-Simrana) aż do zdeklarowanego fideizmu i mistycyzmu. Religijne zabarwienie programów politycznych obserwować można u działaczy o różnym stopniu dojrzałości ideowej. Odrodzenie religijne ludzkości głoszą zarówno zwolennicy ewolucji społecznej w duchu socjalizmu utopijnego, jak i zdecydowani rewolucjoniści, ideologowie ruchu proletariackiego. ^Koncepcje „nowego chrześcijaństwa¹* powstają z reguły wówczas, gdy właściwe epoce idealistyczne rozumienie historii nabiera charakteru antyra-cjonalistycznegoVWiąże się to przeważnie z lekceważę-niem ekonomicznej problematyki postępu społecznego, a na odwrót, iprzeceniariiem wagi moralnego doskonalenia ludzkości.

Tendencja do ujmowania społecznej problematyki w kategoriach religijno-moralnych ma swe źródła w ówczesnej sytuacji historycznej. Wielka rewolucja francuska i kieska utopijnego egalitaryzmu jej najbardziej radykalnych działaczy, dyktatura Napoleona i wstrząs, jakim były wojny napoleońskie dla narodów Europy, zwycięstwo reakcji rojalistycznej po kongresie wiedeńskim — oto fakty decydujące dla rozwoju romantycznej myśli społecznej. Oznaczały one klęskę XVIII-wiecznych marzeń o ludzkości odrodzonej przez rozwój nauki i oświaty. Siły historyczne okazały się znacznie bardziej skomplikowane, niż się to wydawało oświeceniowym entuzjastom rozumu. Wielkie humanistyczne ideały racjonalistów skarlały i znieruchomiały wcielone w ład kapitalistyczny państw zachodnio-europejskich. XVIII-wieczne teorie społeczne ujawniły swój utopijny, a zarazem burżuazyjny charakter. Pragnieniom XIX-wiecznych reformatorów świata narzuciły się nowe, bardziej 'uniwersalne ideały społeczeństwa bezklasowego. -

Jednocześnie zaś wstrząsy, jakie przeżyła Europa w tych latach, zmieniły radykalnie sytuację polityczną. Wojny napoleońskie przyśpieszyły proces rozwoju świadomości nąrodowej w najbardziej nawet zacofanych krajach. Potężniejący ruch narodowo wy zwoleń -

Bib!.-. Nar. Ser. I, Nr 17 (Mickiewicz; Księgi Narodu)