IMG
90 (10)

naprawdę cos takiego nie istnieje. Jest to aż nazbyt oczywiste, kiedy zdamy sobie sprawę, że w poglądach na temat analizy organizacji i rozwiązywania problemów często dominują chwilowe kaprysy mody, a zainteresowania jednego typu rozwiązaniami lub zestawami metod szybko ustępuje miejsca innym.

Przedstawione w tej książce podejście do analizy organizacji przeciwstawia się tej ogólnej tendencji; tu wyrażone jest przekonanie, że organizacje są zazwyczaj złożone, niejednoznaczne i pełne paradoksów. Naprawdę ambitnym zadaniem jest nauczenie się, jak sobie radzić z tą złożonością. W zaproponowanej metodzie analizy wskazuje się na to, jak możemy zmierzyć się z tym zadaniem opierając się na naszym najwartościowszym zasobie: na naszej zdolności krytycznego myślenia. Jestem przekonany, że wykorzystując jako budulec metaforę — będącą przecież w ogóle naszym sposobem myślenia — uzyskujemy środek pozwalający nam spotęgować naszą zdolność twórczego, ale zarazem zdyscyplinowanego myślenia, tak abyśmy mogli uchwycić wielostronność życia organizacji i potrafili sobie z nią radzić. Jestem również przekonany, że postępując w ten sposób potrafimy znaleźć nowe metody podejścia do problemów organizacji i ich rozwiązywania.

2. Ujęcie mechanistyczne bierze górę. Organizacje jako maszyny

Chiński mędrzec Chuang-tsu, który żył w IV wieku p.n.e.. opowiada taką oto historię:

Podróżując przez regiony na północ od rzeki Han. Ttu-gung zobaczył kiedyś Maren pracującego w ogrodzie warzywnym. Miał on wykopany rów nawadniający. Wchodził do studni, wynosił z niej wiadro pełne wody i wylewał ją do rowu. Męczył się wprost okropnie, a rezultaty jego trudu były mizerne.

Tsu-gung rzekł: Jest taki sposób, że można nawodnić sto rowów w ciągu dnia. a robi się wtedy o wiele więcej niewiele się męcząc. Czy nie zechciałbyś posłuchać, na czym to polega?"

Starzec wyprostował się, spojrzał na niego i powiedział: ..A cóż to takiego?"

..Bierzesz drewnianą dźwignię, obciążoną z tyłu i lekką z przodu — odparł Tsu-gung W ten sposób możesz wyciągnąć wodę tak szybko, źe aż tryska. Nazywa się to studnia z żurawiem".

Wtedy starzec rozgniewał się i powiedział: ..Słyszałem, jak mój nauczyciel mówił, że ktokolwiek używa maszyn, całą swoją pracę wykonuje jak maszyna. A ten kto pracuje jak maszyna, zaczyna mieć serce podobne do maszyny, ten zaś. kto ma w piersi serce maszyny, traci prostotę. A kto utraci prostotę, staje się niepewny dążeń swojej duszy. Niepewność dążeń duszy to coś, co nie jest zgodne z poczuciem uczciwości. Nie jest tak. żebym nie wiedział o rzeczach, o których mówisz. Ja się wstydzę ich używać".

Gdyby ów starzec mógł zobaczyć nowoczesny świat, niewątpliwie byłby bardzo przerażony. Przecież maszyny wywierają teraz wpływ na dosłownie wszystkie aspekty naszej egzystencji. Zwiększyły nasze zdolności produkcyjne wiele tysięcy razy, ale zrobiły też dużo więcej, kształtując nasze życie prawie pod każdym względem. Dyskusja zapoczątkowana przez Tsu-gunga i starca wciąż się toczy. Wielu ludzi jest zdania, że mechanizacja przyniosła przede wszystkim korzyści podnosząc rodzaj ludzki z roli rywali przyrody do roli jej niekwestionowanych panów. Zdaniem innych, wizja starca dostrzegającego wyobcowanie człowieka wciąż powraca w różnych postaciach, na przykład kiedy rozpatruje się wysoką cenę postępu mecham-

17