IMG12

3) chromatografię krążkową, gdzie ruch rozpuszczalnika odbywa się odśrodkowo po poziomo ułożonym arkuszu bibuły, umieszczonym między dwiema płytkami w komorze chromatograficznej.

W zależności od kierunku migracji czoła rozpuszczalnika i czoła pasma lub plamy w chromatografii bibułowej rozróżnia się dwie zasadnicze metody chromatografii: jednokierunkową i dwukierunkową.

Chromatografia jednokierunkowa cechuje się tym, że migracja składników zachodzi w jednym kierunku pod działaniem siły ciężkości roztworów (technika zstępująca) lub dzięki kapilarnej strukturze bibuły (technika wstępująca) (ryc. 99).

Chromatografię dwukierunkową przeprowadza się na kwadratowych arkuszach bibuły. Rozdzielanie badanej mieszaniny prowadzi się za pomocą dwóch rozpuszczalników w dwóch kierunkach, przy czym rozdział w pierwszym kierunku odbywa się tak samo, jak w chromatografii jednokierunkowej. Natomiast rozdział w drugim kierunku następuje po odwróceniu chromato-gramu o 90° i chromatografowaniu ponownym już innym rozpuszczalnikiem. Rozpuszczalniki powinny być tak dobrane, aby ich działanie rozdzielcze wzajemnie się uzupełniało (ryc. 100).

Butunol+kwas mrówkowy -—

Ryc. 100. Przykładowy chromatografii bibułowy-dwukierunkowy

itl TECHNIKA CHROMATOGRAFII BIBUŁOWEJ

Przygotowanie roztworów do chromatografii. Chromatografia bibułowa zaliczana jest do metod mikroanalitycznych, ale ilość każdej substancji w mieszaninie nie powinna być mniejsza niż 0,03 g. Jest to praktycznie ustalona ilość substancji, która znajduje się w zakresie czułości metody. Badaną substancję po wstępnym wyekstrahowaniu z danego materiału rozpuszcza się w lotnym rozpuszczalniku. Tak przygotowaną próbkę nanosi się na bibułę chromatograficzną.

Bibuła chromatograficzna musi odznaczać się dużym stopniem czystości, zwłaszcza nie może zawierać zanieczyszczeń żelazem. Najczęściej używane są bibuły firm Whatman i Schleicher-SchUll. Bibuły chromatograficzne są pro* dukowane o różnej gramaturze oraz porowatości i w zależności od tego oznaczane różnymi symbolami. Na przykład bibuła Whatman 1, której gramatura wynosi 87 G/m², jest bibułą standardową o średnim przepływie. Bibułę chromatograficzną odpowiednio się przygotowuje przed użyciem w zależności od przeznaczenia przez modyfikację, impregnację lub kondycjono-wanie.

Modyfikacja polega na zmianie jej struktury przez utlenianie (nadtlenkiem wodoru lub tlenkami azotu) lub przez acetylowanie.

Impregnacja polega na nasyceniu bibuły różnymi rozpuszczalnikami w celu nadania jej innych własności.

Kondycjonowanie polega na nasyceniu jej parami rozpuszczalników używanych do rozwijania chromatogramów.

Bibułę najczęściej stosuje się w postaci pasków o rozmiarach zależnych od wielkości komory chromatograficznej. W chromatografii dwukierunkowej stosuje się arkusze prostokątne, a w analizie krążkowej bibułę w kształcie koła.

Ryc. 101. Komory chromatograficzne „Chroppa”; o) do techniki występującej i zstępującej, b) do techniki wstępującej

139