IMG40 (2)

178

Spośród chorób najważniejsza jesi mikoza gąsienic wywoływana pr/c/ mac/użnika Cartfyceps. Grzybnia rozwija się na zimujących gąsienicach, a epizoocji spr/yia ciepła sień i łagodna zima. Liczba gąsienic może się wówczas zmniejszyć do 50-80%. Mniejsze znaczenie ma muskardyna występująca na zimujących gąsienicach. Na gąsienicach \s\stępuje też poliedroza powodowana przez wirusa Borrelinavirus sp.. wirozu jelita środkowego oraz bakterioza zabijająca gąsienice w czasie ich zerowania. Gąsienice porażone pr/c/ bakteriozę i martwe zwisają głową w dół. przymocowane nogami odwłokowymi do podłoża

Spośród pasożytów najbardziej efektywne są pasożyty gąsienic z rodzaju barylkarz (Apanteles ordinarius Ratz... .4. fuhipes Hal.) oraz pasożyty gąsienic i poczwnrck z rodziny gąsienicznikowatych: Therion circumflexum L.. Pimpla hypochondriaca Retz. oraz. rąc/y-cowatych: Emestia rudis Falln.. Sturmia scurellala R.D . Tachina grossa L.

Spośród drapieżców barczatki sosnówki wyróżnia się tęc/nik większy, dzik. nietoperze, wiele średniej wielkości ptaków, które chętnie zjadają owłosione gąsienice (sójka, kukułka. sikora bogatka).

Barczatka sosnówka występuje w granicach zasięgu sosny pospolitej - od Europy Zachodniej (z wyjątkiem Wielkiej Bry tanii) do Japonii. Jest szkodnikiem bardzo groźnym. Jej gradacje obejmowały obszar Niemiec. Polski, b. Czechosłowacji i europejskiej części Rosji. W latach 1791-1792 występowała na Pomorzu Zachodnim i w północnych Niemczech na powierzchni I60 (XX) ha. z których zniszczyła 28 (XX) ha. W lalach 1863—1872 gradacja barczatki objęta obszar 170 000 ha - od Saksonii do Mazur, po czym na Mazurach wycięto drzewostany na powierzchni 30 000 ha. W latach 1905—1909 występowała w Puszczy Żagańskiej. w 1925-1927 na Pomorzu i Mazowszu, w 1936-1937 w Puszczy Kurpiowskiej. Borach Tucholskich. Poznańskicm i zwalczana była na powierzchni 7000 ha. Gradacje w lalach 1947-1951 objęły' Pomorze Zachodnie. Bory' Żagańskie. Puszczę Kurpiowską i Białą, w lalach 1954-1957 - lasy w województwie poznańskim i toruńskim. W latach 1966-1971 rozległa gradacja miała miejsce w borach sosnowych od Puszczy Augustowskiej do Puszczy Nadnotcckiej. a także w Puszczy Solskiej. Następne gradacje wybuchały coraz częściej, obejmując obszar po kilkadziesiąt tysięcy hektarów każda.

Ogniska gradacyjnc barczatki sosnówki powstają na terenach sandrowych i utworach akumulacji rzecznej, na glebach biclicowych wytworzonych na piaskach luźnych i słabo gliniastych, w rozległych jcdnogalunkowych drzewostanach sosnowych średnich i starszych klas wieku, najczęściej III i IV bonitacji o małym zwarciu (0.5—0.7). Powstaniu gradacji sprzyjają niskie opady atmosferyczne (od 500 do 600 mm rocznie), większa długość okresu letniego i całego sezonu wegetacyjnego, susza (gąsienice znoszą spadek wilgotności względnej powietrza do 30%). wysokie średnic roczne temperatury, a w szczególności dodatnie temperatury w okresie jesieni i zimy. cieple lala (optymalna temperatura żerowania gąsienic 25-32‘C). małe prędkości wiatru, mniejsza liczba dni z pokrywą śniegową. Barczatka sosnówka jest więc owadem ciepłolubnym z tendencją do preferowania cech klimatu kontynentalnego.

Gradacje barczatki sosnówki obejmować mogą, szczególnie poprzez wtórne ogniska gradacyjnc. nawet młodniki i uprawy sosnowe. Ogniska takie tworzą się po dwóch latach od powstania ognisk pierwotnych. Narastanie gradacji trwa przeważnie 3 lata. a cala gradacja 7—8 lat. z których stadium wybuchowe zajmuje 1-2 lala.

Poproch cctymak - Bupulus piniarius L. Rójka ciągnie się od końca maja do końca sierpnia z kulminacją w połowic czerwca (rys. 8.91). Pojedyncze latające motyle

Rysunek 8.91

Poproch cetyniak Bupalus pimanus L. (wg Nunberga. 1964): A-samiec. B - samica

Tabela 8.10

Ciężar poczwarek samic poprocha cetymaka i płodność samic w różnych stadiach gradac_;i

Stadium gradacji	Ciężar poczwarek samic (g)		Liczba tai (szt.)
	maks.	przeć. min.	maks.	przeć.	min.
l-ll	0,24	0.18-0,20	250	220-230
Ul	0,14-0,16			130-160
IV	0.08-0,10		50-80		0

można obserwować jednak już w początkach maja i jeszcze w początkach września. Roika odbywa się w dzień, pomiędzy godziną 9°° a II⁰⁰. przy słonecznej i be/wietrznej pogo-dzic. Motyle latają słabo, przebieg lotu jest nierówny. Reagują na donośne d/wlęki. np d-głosy klaksonu samochodowego. Samica składa z reguły od l(X) do 120 taj. czasami wlęcej lub mniej (tab. 8.10).

Jaja składane są na zeszłorocznych igłach sosny w rządkach od kilku Jo wtuk we wstępnej fazie gradacji od 10 do 30. później od I do3 na igle(r>s. S.ólV Wymagana Jla rozwoju embrionalnego suma ciepła wynosi I80’C, przy progu rozwojowym ' C Wylęg gąsienic następuje po 2-4 tygodniach (przy średniej dobowej temperaturze li',4 i.'

59 dni. przy 15.5‘C - 22 dni. przy 25.5’C - 8 dni). Gasiemc/ka po wy tscui z i.ua ma J gość 3 mm, trzy pary nóg tułowiowych oraz dwie pary odwłokowe ch Je%i u>. z wyjątkiem brunatnej głowy (rys. 8.92B). Przechodzi 4 linienia l’o pierwszym na gąsienicy pojawia się 5 białych, podłużnych pasków, z których dwa Kvzne d><choJzą narządów gębowych (u strzygoni choinówki kończą się za głowąi. a pozostałe \u Iiod ■ i ■ puszkę głowową. Poniżej opisanych pasków występuje dodatkowo po icdinni to