IMG01

Ryc, 15. Vikinoen, pir. Fjaerc, okr. Aust-Agder (Norwegia)-Fragmenty popielnicy „oczkowej”. Wg T. Malinowskiego 1979a

interesujący ze względów ogólnopoznawczych — fakt sporadycznego przenikania symboliki „Oczkowej” (już w okresie halsztackim i początkach okresu lateńskiego) do Belgii, południowej Francji, a nawet do północnej Hiszpanii (K. Tackenberg 1976, s. 26).

Następną kwestią, którą pragnę zwięźle omówić, jest sprawa występowania popielnic domkowych. Otóż najczęściej uważa się, że okazy spotykane w północnych rejonach Europy są wynikiem oddziaływań dochodzących tam z Włoch za pośrednictwem obszarów irodkowoniemieckich (np. T. Malinowski 1969, s. 155-156; M. Stenberger 1977, s. 198; por. też J. Brondsted 1962, s. 249). Istotnie bowiem, na terenach nadmorskich Włoch, mniej więcej od starożytnej Vetulonii (obecnie Colonna) w pobliżu Elby, po obszary na południe od Wzgórz Albańskich, między 11. a 8. stuleciem p.n.e. (choć najczęściej między 10. a 9. stuleciem — por. C. Wendorff 1981, s. 160), a zatem we wczesnej epoce żdaza w tych stronach, występowały popielnice domkowe. Początkowo były one zbudowane na podstawie kolistej, później — prostokątnej (np. O. Buchsenschtitz 1990, s. 2% - 297). W tymże czasie, lub może tylko nieco późnie), gdyż ewentualnie już od IV okresu epoki brązu (a i pewnością od V okresu tej epoki) popielnice takie występowały na terenie Danii, w obrębie kuhury nordyjskiej (J -A Pedersen 1975; T. Malinowski 1979a, 1.107). W genezie popielnic domkowych na tym obszarze me mogły zatem pośredniczyć wyraźnie młodsze okazy irodkowomem leck te

(J.-A. Pedersen 1975), o których będzie mowa pń niej.

Duńskie popielnice domkowe są zróżnicować pod względem typologicznym. Co najmniej 10 ej zemplarzy ma kształt właściwego domu lub szałas z otworem (drzwiczkami), umożliwiającym umiesz czenie w nich przepalonych szczątków ludzkich. $ one datowane na V lub nawet już na IV okres epofc brązu. Kilka — to naczynia gliniane, mające a powierzchni ryt symbolizujący drzwiczki, kilka dal szych łączy wyobrażenie otworu z przed sta wienin elementów twarzy, są więc popielnicami twarzo wo-drzwiczkowymi. Występują one od IV do \ okresu epoki brązu (J.-A. Pedersen 1975). Szwedzki popielnice domkowe są niewątpliwie związane prze de wszystkim z pierwszą grupą popielnic duńskich Są one znane w kilku egzemplarzach ze Skaoj i Smalandu i aż około dziesięciu z Gotlandii. Jedni z nich, owalna, zamykana wpuszczaną pokrywą, nu drzwi (i inne elementy konstrukcyjne domu) za znaczone czarną farbą. Wszystkie te naczynia s datowane najwcześniej na schyłek V i na VI okre epoki brązu (M. Stenberger 1977, s. 196-198) Przypomnijmy, że wcześniej wspomniano też o jedjf nej szwedzkiej popielnicy twarzowo-drzwiczkowej Brak jest popielnic domkowych w południowej Nor wegff, spotyka się je natomiast, choć rzadko, bezpo średnio na południe od ziem duńskich w Szła wiku-HOlsztynie i w Meklemburgii, gdzie są zazwyczaj datowane na V okres epoki brązu (pot F. Behn 1924; F. Just 1960).

Tymczasem jeszcze bardziej na południe — w obrębie wspomnianej już uprzednio kultury urn dom-kowycb — jest znanych kilkadziesiąt okazów, które posłużyły do nadania nazwy owej kulturze. Są tam one niezmiernie zróżnicowane pod względem

Ryc. 16 OWiwk*, gm. Nowa Wieś Lęborska, woj. Ship4 Popielnica domkowa Wg O. Kunkla 1928

17. Groby podkioszowc z terenu Niemiec: Babcn, pow. Oslcrburg (•); Bergzow, pow- Genthin (!*>*)• j***^®***'

Havclbcrg(d); KieU.pow. R.<ha,ow(0;MflUfepow. RaU.cnow(*);PremmU.pow lUltaow» W,f

27