IMG57 (2)

Nadzwyczajne sposoby odejścia z życia ziemskiego

Prawo śmierci jest powszechne i obejmuje wszystkich ludzi. Tym niemniej ST wyjmuje spod niego pewne osoby, jak np. jednego z dawnych patriarchów, Henocha (Rdz 5, 24; Syr 44, 16), i proroka Eliasza (2 Kri 2, 3 - 5. 9 - 10; Syr 44, 16). Na oznaczenie tego — gwałtownego — przejścia używa się zwykle określenia „zabranie”; termin hebr. laąah („zabrać”) może oznaczać taki wyjątkowy sposób opuszczenia świata i życia, jak też i nagłą śmierć. Jeśli chodzi o przywrócenie do życia (później zmartwychwstanie) nie chodzi w nich o nadzwyczajny sposób odejścia ze świata, lecz o odwrócenie, cofnięcie procesu śmierci; przy zmartwychwstaniu następuje zasadnicza przemiana natury życia z doczesnego na ponaddoczesny, a wraz z nią oczywiście przemiana całej natury człowieka. Ta ostatnia myśl rozwinie się jednak dopiero u progu okresu nowotestamento-wego, a właściwe wymiary nada jej zmartwychwstanie pełnego chwały Syna Bożego Jezusa (por. Rz 1, 4). Zarówno „zabranie”, jak i „przywrócenie do życia” trzeba zaliczyć w ST do wydarzeń wyjątkowych, a jako takie potwierdzają one zasadnicze pesymistyczne spojrzenie na życie człowieka po śmierci w starszych księgach Biblii. Tym niemniej jako pewne światło wśród beznadziejności losu śmierci zasługują one na bliższe omówienie.

Opis „zabrania” Henocha w Rdz 5,24³⁰ tak pod względem stylistycznym, językowym, jak i literackim wskazuje na wydarzenie niezwykłe, w każdym razie różne od śmierci, zwykłego losu człowieka. Wiadomości o imionach, wieku i potomstwie poprzednich i następnych patriarchów zostały przekazane w sposób stereotypowy; zamyka je zwykle formuła śmierci wajjam°t, „i zmarł” ³¹. Zamiast niej występuje przy Henochu zagadkowa informacja o zniknięciu (hebr. M^enenu, dosł. „i nie było go”) jako zakończeniu biegu życia. Nie został więc Henoch pochowany w grobie, jak poprzednicy, nie umarł też śmiercią nagłą; to wyklucza dołączone uzasadnienie, iż „Henoch chodził z Bogiem”. Informacja ta oznacza w słownictwie tradycji kapłańskiej bliskie obcowanie z kimś (por. także 1 Sm 25, 15 - 16), a więc żywy kontakt z Bogiem obejmujący znajomość Jego planów oraz nienaganną postawę religijno-moralną (por. o Noem Rdz 6, 9).

Współczesna krytyka literacka rozróżnia w opisie dwa elementy lub dwie warstwy różne pochodzeniem i starożytnością: prastarą informację o tajemniczym zniknięciu Henocha³² i późniejsze uzasadnienie, że „zabrał go Bóg”. Pierwsza informacja nie

³⁰ Zob. także J. Kahmann. Entriickung. W: Bibel-I.exikon. Einsicdcln 1968 k. 396 oraz C-Westcrmann. Genesis l-l I. Neukirchen 1974 s. 484-487.

³' Formę literacką opisu życia poszczególnych patriarchów w ramach starosemickich rodowodów przedstawia Westermann, jw. s. 470-472.

^{3 3} Początków tej tradycji nie da się stwierdzić. Występuje ona w szeregu rodowodów pozabiblijnych, jednak w postaci nie pozwalającej na wytyczenie linii literackiej zależności między Biblią a dokumentami mezopotamskimi (np. zabraniem Enmeduranki do nieba w towarzystwie Szamasza i Rammana tub też z Adapą, pierwszym z „siedmiu mędrców — por. Westermann, s. 463-464). Szczególnie godną uwagi jest analogia między „zniknięciem” Xisuthrosa po opuszczeniu

19