IMG60 (3)

320

riograficznej”⁴. Dla Veyne’a historia nie może nic brać | uwagę tradycyjnych form literackich; wyjaśnienia, tf¹ podaje, są zaledwie „sposobem, w jaki opowieść organiJ* się w zrozumiałą intrygę”⁵, i w ostateczności może posług tylko zwykłej ciekawości.    ’

Najżywsza replika nadeszła od Michela de Certeau, nai. pierw w omówieniu w Annales⁶, potem w eseju, który zdawał się być odpowiedzią wspólnoty „annalistów”, gdyż Jacque$

Le Goff i Pierre Nora opublikowali go na początku Fainh 1 1’histoire. W roku następnym tekst został w całości przedrukowany w zbiorze artykułów Michela de Certeau, zatytułowanym Licńtun de 1’histoire¹. Podobnie jak Veyne, de Certeau podkreśla, że wszelkie pisanie o historii, niezależnie od formy, jest opowieścią budującą swój dyskurs według procesów „nar-ratywizacji”, które reorganizują i na swój sposób porządkują operacje badań naukowych. Jednak, w odróżnieniu odVey-ne’a, sugeruje on podwójne przesunięcie. Tym, co determinuje wybór historyka (we wstępnej selekcji przedmiotów, w uprzywilejowaniu jakiejś formy pracy, wyborze stylu), jest I raczej jego miejsce w „instytucji wiedzy”, aniżeli schlebia- I nie własnym przyjemnościom. Spójność dyskursu nie wynika - czy też wynika nie tylko - z szacunku dla reguł właściwych | gatunkom literackim, które podlegają wyborowi, lecz także ze specyficznych praktyk określonych przez techniki danej 1 dyscypliny.    I ‘1

Po cóż wracać do tej dyskusji? Być może po to, by pokazać, co mogłaby przynieść znajomość dzieła HaydenaWhi-te’a, który pogłębił jej problematykę w sposób odmienny.

• fłaydeM

Ihtot^nie:

m

o opisdyskursywnych procedur historii - nawet jeśli

• intencją Metahistory nie jest wcale, lub przynajmniej

Sitnu

(zdefiniowana jest, podobnie jak u Veyne’a i de f^ujiko „struktura słowna w formie narracyjnego dys-Efsu pisanego prozą” - „a verbalslructure in the form of a nar-JLineprose discourse” (Metahistory, IX). Ambicje są tu znacz-0 większe, gdyż chodzi o zrozumienie „głębokiej struktu-l/y wyobraźni historycznej” (Metahistory, IX), kierującej I/noiliwymi kombinacjami różnych sposobów fabularyzacji \ [emplotmenl] (romansowej, tragicznej, komicznej, satyrycz-I nej),różnymi paradygmatami eksplikacji historycznej („for-rmistycznej”, mechanicystycznej, organicystycznej, kontek-stualnej), a także różnymi stanowiskami ideologicznymi (anarchistycznym, radykałnym, konserwatywnym, liberaJ-Hnym). Różne typy skojarzeń między tymi dwunastoma ele-I mentami (w teorii daje to sześćdziesiąt cztery możliwości l logiczne, których w rzeczywistości jest jednak mniej, gdyż I pewne reJacje są niemożliwe) definiują spójne style histo-nograuczne, łączące percepcję estetyczną, operacje kognitywne i zaangażowanie ideologiczne. Podstawowym celem „poetyki historii” jest rozpoznanie „struktur głębokich”, będących matrycami tych skojarzeń.

Według Haydena White’a tkwią one w językowych i poetyckich prefiguracjach samego pola historycznego, tan. w sposobie, w jaki historyk „tworzy swój przedmiot analizy i określa modalność konceptualnych strategii, które zastosuje, aby go wytłumaczyć” (Metahistory, 31). Cztery główne modalności tej prefigu racji wyznaczone są i opisane przez cztery klasyczne tropy języka poetyckiego: metaforę, meto-nimię, synekdochę i obdarzoną szczególnym „statusem me-tatTopologicznym” ironię. Stąd stwierdzenie: „Mówiąc krótko uważam, że dominujący tryb t topologiczny i towarzyszący mu protokół językowy zawiera nie dającą się zredukować »metahistoryczną« podstawę każdego dzieła historiograftcz-neiro "(Metahistory, XI).

1

Franęoia Furct, „LHiatoire qunntitauvc cl ta conairuction de fait histo-riquc". Amialts ESC, voł. 26, 1971, aa. 63-75.

⁴ Paul Vcync, Commrnf on icrit 1’histoin, 1.111.

‘ Michel dc Certeau, „Unc epistemologie dc transit iott: Paul Vevne“ Annt-to ESC.vol.27,1972, aa. 1317-1327.

¹ Michel dc Certeau, „liopiration liialoriormN^Bk.____i n».iniw

Hiijloirr. ParW- n-*^M-