DSCF0019

320

riograficznej”¹. Dla Veyne’a historia nie może nie braćp₀J uwagę tradycyjnych form literackich; wyjaśnienia, które podaje, są zaledwie „sposobem, w jaki opowieść organizuje się w zrozumiałą intrygę”², i w ostateczności może posłużyć) tylko zwykłej ciekawości.

Najżywsza replika nadeszła od Michela de Gerteau, najJ pierw w omówieniu wAnnales^{3 4}, potem w eseju, który zdawał I się być odpowiedzią wspólnoty „annalistów”, gdyż Jacque$| Le Goff i Pierre Nora opublikowali go na początku Faire de I Fhistoire. W roku następnym tekst został w całości przedruko-1 wany w zbiorze artykułów Michela de Gerteau, zatytułowa-| nym Lecńture de 1’histoire¹. Podobnie jak Veyne, de Certeau l podkreśla, że wszelkie pisanie o historii, niezależnie od formy, I jest opowieścią budującą swój dyskurs według procesów „nar* I ratywizacji”, które reorganizują i na swój sposób porządkują ! operacje badań naukowych. Jednak, w odróżnieniu od Vey* I ne’a, sugeruje on podwójne przesunięcie. Tym, co determi-1 nuje wybór historyka (we wstępnej selekcji przedmiotów, I w uprzywilejowaniujakiejś formy pracy, wyborze stylu), jest I raczej jego miejsce w „instytucji wiedzy”, aniżeli schlebia-1 nie własnym przyjemnościom. Spójność dyskursu nie wynika I -czy też wynika nie tylko - z szacunku dla reguł właściwych I gatunkom literackim, które podlegają wyborowi, lecz także I ze specyficznych praktyk określonych przez techniki danej I dyscypliny.

Po cóż wracać do tej dyskusji? Być może po to, by poka-l zać, co mogłaby przynieść znajomość dzieła Haydena Whi-te’a, który pogłębił jej problematykę w sposób odmienny. !

321

^ymiadoHaydem White’a

jstotnie, intencją Melahistory nie jest wcale, lub przynajmniej _nj_e tylko, opis dyskursywnych procedur historii - nawet jeśli ₀na sama zdefiniowana jest, podobnie jak u Veyne’a i de Certeau, jako „struktura słowna w formie narracyjnego dyskursu pisanego prozą” - „a verbal structure in theform of a nar-fdtiveprose discourse” (.Metahistory, IX). Ambicje są tu znaczne większe, gdyż chodzi o zrozumienie „głębokiej struktury wyobraźni historycznej” (.Metahistory, IX), kierującej możliwymi kombinacjami różnych sposobów fabularyzacji [mplotment] (romansowej, tragicznej, komicznej, satyrycznej), różnymi paradygmatami eksplikacji historycznej („for-mistycznej”, mechanicystycznej, organicystycznej, kontek-stualnej), a także różnymi stanowiskami ideologicznymi (anarchistycznym, radykalnym, konserwatywnym, liberalnym). Różne typy skojarzeń między tymi dwunastoma elementami (w teorii daje to sześćdziesiąt cztery możliwości logiczne, których w rzeczywistości jest jednak mniej, gdyż pewne relacje są niemożliwe) definiują spójne style histo-riograflczne, łączące percepcję estetyczną, operacje kognitywne i zaangażowanie ideologiczne. Podstawowym celem „poetyki historii” jest rozpoznanie „struktur głębokich”, będących matrycami tych skojarzeń.

Według Haydena White’a tkwią one w językowych i poetyckich prefiguracjach samego pola historycznego, tzn. w sposobie, w jaki historyk „tworzy swój przedmiot analizy i określa modalność konceptualnych strategii, które zastosuje, aby go wytłumaczyć” (Metahistory, 31). Cztery główne modalności tej prefiguracji wyznaczone są i opisane przez cztery klasyczne tropy języka poetyckiego: metaforę, meto-nimię, synekdochę i obdarzoną szczególnym „statusem me-tatropologicznym” ironię. Stąd stwierdzenie: „Mówiąc krótko, uważam, że dominujący tryb tropologiczny i towarzyszący mu protokół językowy zawiera nie dającą się zredukować »metahistoryczną« podstawę każdego dzieła historiograficz-nego” (Metahistory, XI).

U

1

Franęois Furet, „L’Histoire quantitative et la construction de fait historią ue”. Annales ESC, voI. 26, 1971, ss. 63-75.

2

³ Paul Veyne, Comment on teorii 1’histoire, s. 111.

3

Michel de Certcau, „Une epistemologie de transition: Paul Veync".Annales ESC,vol. 27, 1972, ss. 1317-1327.

4

Michel de Certeau, „Uoperation historiographiąuc”, w tegoi,L’Ecńturefo 1’histoire. Paris: Gallimard, 1972, ss. 63-120.