IMG!30 (10)

Wokół definicji środowiska. Rod/aje środowisk

Tłem owym. a zarazem podstawowym pojęciem, do którego odwołują się socjologowie wychowania, jest środowisko życia jednostki. Przez lata termin ten doczekał się wiciu definicji, z których każda odwołuje sif do pewnej teorii wpływów środowiskowych i jego elementów. Ze względu aa charakter mniejszych rozważań, nic możemy przedstawić wszystkich teorii środowiska, warto jednak skoncentrować się na pewnych, bardziej popularnych jego definicjach

Socjologowie w swych rozważaniach koncentrują się środowisku spolccz-n>m jednostki, zas środowisko wychowawcze. Które interesuje nas najbardziej, rozpatrywane jest jako jeden z jego rodzajów Według Wrocławskiego'¹ składa się nań suma warunków tworzonych przez życic zbiorowe dla kształtowania się życia jednostek. Staje się ono w spólnym doświadczeniem i ogólną podstawą rozwoju osobowości wielu przynależnych do zbiorowości jednostek i posiada cechy wyodrębnionej całości, przy czym całość ta jest czymś więcej ntż sumą swych części. Zjawisko to. spotykane jedynie w naukach humanistycznych ze szczególnym uwzględnieniem dyscyplin społecznych, w praktyce oznacza, że bodźce nic tylko sumują się, ale dochodzi do wzajemnego przenikania wpływów, interakcji między jednostkami, czego wynikiem jest całkiem nowa jakość. Powyższe ujęcie rozpatruje problem definicyjny środow iska wychowawczego z perspektywy jego istoty, funkcji i charakteru.

Wspomniany wcześniej Wincławski. przeciwstawiając pojęciu klasyfikacji (kompletna, rozłączna) pojęcie typologu (niekompletna, nierozłączna), wyróżnia cztery rodzaje kryteriów, na podstawie których można tworzyć typologię środowisk-wychowawczych:

naturalne, społeczne, kulturowe, wychowawcze (przyp. aut. M.K.) kryterium odmienności bodźców;

- kryminogenne. ..normalne'¹ - kryterium normatywne.

proletariackie, chłopskie, burżuazyjne, inteligenckie - kryterium klasowe;

wiejskie, małomiasteczkow e, miejskie kryterium ekologiczne (zwane też osadniczym lub terytorialnym)¹'.

Za trodownfco typowa nałety zatem za autorem uwalać takie, które porarab objąt pewien wycinek rzeczywistości tpokcaej czy kulturowej, redukując cechy, które nic wnoszą nic/cgo nowego albo przekraczają ramy zja»«'k charakterystycznych dla owego wycinka. Kierunek tej ta redukcji wyznaczają założenia poznawczo teoretyczne i lc/ący u podłoża cci hadaw-czy. Jest zarazem pojęcie środowiska pewnym skrótem myślowym, na tyk jednak dobrze ugruntowanym w socjologicznej tradycji myślowej, te mimo pewnych braków w precyzji założeń, mo/na go używać bez narażenia się m niejasność czy negatywnie rozumianą w ieloznaczność.

W badaniach środow iska wyodrębnić można dwa podstawowe stanowiska metodologiczne;

-    ' psychologicznej w obrębie którego bada się związki miedzy wybranymi

elementami środowiska a pewnymi cechami osobowości jednostek prze* bywających w jego obrębie <np. wpływ rodziny patologicznej na rozwój emocjonalny dziecka);

-    [aoctołogtcznc- koncentrujące się na poszukiwaniu zróżnicowań, odmień-aoścś i typów zjawisk w sensie społecznym na tyle. na ik są walne db rozwoju jednostki Inp zmiana szkoły i jej oddziaływ anie na rozwój społeczny dziecka!

Istotne wydaje się. Jc przedstawiona powyżej przez Wibcliwskiego topologia środowisk \s ychowawczych w Polsce uwolniona jest niejako od przesłanek wyłącznic socjologicznych czy też wyłącznic psychologicznych, ponieważ umiejętnie jc z sobą łączy.

Środowisko może pełnić wobec jednostki funkcje adaptacyjne, jak i anty* cspacyjnc. pr/Ysi..- owinąć ją do realiów życia społecznego, ale i stymulując przeobrażenia zastanej rzeczywistości. Fakt. źc w procesie tym zmienia się też i osobowość, nazywany jest w pedagogice społecznej dialektycznym

V

1

W. Wincławski. Typa²    Kpcfamowczc ympókcutmml Polski. PWN. Wmzawa 197ó. #. Wś

2

•    Tanie,». 57.