IMG!42 (6)

Niektórzy, rekrutujący się spośród osób, które wybrały jako swoją-dro-gę rozwoju duchowego - doświadczają spotkania, będącego sumą wpływu wybranych ludzi, a czasem jednego tylko człowieka, którego rola i zadania w naszym życiu urastają do rangi przewodnika, mistrza. Zdaniem Kunów* skiego nie można mówić o pełni rozwoju duchowego bez takiego przeżycia światopoglądowego, którego istotą jest niejako „ugodzenie" osobowością innego¹*, choć nie znaczy to, że tylko ci, którzy go doświadczyli są w pełni wartościowymi jednostkami. Jest to raczej różnica poziomów i głębokości doświadczeń tego rodzaju, nic zaś ich kierunku. Efektem przeżycia światopoglądowego jest zazwyczaj większa zdolność dokonywania introspekcji, pełniejsza samoświadomość, a także zdolność do podejmowania działań

0    charakterze samowychowawczym, gdzie obecna dotąd osoba wychowawcy czy szerzej przewodnika i mistrza, zastąpiona jest własną koncepcją samodoskonalenia i osiągana życiowych celów.

W koncepcji Kunowskicgo sfery biologiczna, poznawcza, emocjonalna

1    społeczna są połąc/onc. a ich rozwój ma charakter warstwicowy, tzn. że jego fazy następują kolejno po sobie bez możliwości pominięcia jednej z nich czy zamiany w obrębie kolejności. Stwierdzić wszakże można, że specyfikę rozwoju społecznego wyznacza fakt, iż jednostka w wymiarze indywidualnym zmierza od egoizmu, koncentracji na sobie ku altruizmowi, zaś w wymiarze grupowym od nosty/mu ku illizmowi. czyli od ścisłej identyfikacji z najbliższą grupą społeczną w wąskim sensie (orientacja typu ,jny" i ..oni") ku wspólnotowemu zaangażowaniu w życic społeczne („my jako ludzie"). Zilustrujmy to rysunkiem:

Smi kww imi. • »n

Rysunek 4. Rozwój społoc/ny i osoOowy w koncopcji Stefana Konowskj«go

** I. Bukowski. Zarysfilozofii spotkania. Znak. Kraków 1917.

<5»

Kolejną koncepcją, której założenia wydają się być przydatne dla rekonstrukcji podstawowych teorii rozwoju społecznego jednostki, tą poglądy norweskiego psychoanalityka Krika Kriksona. W pierwszej kolejności wskazać nalc/y na różnice i podobieństwa między nią a wcześniej już omówionymi poglądami.

Podobnie jak poprzednie, jest to koncepcja, w obrębie której rozwój postrzegany jest jako proces trwający cale życie, uwzględniający wszystkie jego etapy - od narodzin aż po starość. Po drugie, koncepcja Uriksona ma charakter holistyczny, procesy psychiczne, sfera cielesna i realia życia społecznego są nierozłączne w tym sensie, że jednostka ze swoją osobowością i indywidualną biografią nie istnieje poza społeczeństwem. Jest ono bowiem rzeczywistością nadającą jej ludzki, niepowtarzalny charakter. Ilustruje to tabela 2.

Erikaonowska koncepcja rozwoju ma charakter uniwersalny i stała się na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat niezwykle popularna wśród psychologów, pedagogów i socjologów. Ze wszystkich, które zostały powyżej omówione jest też najmłodsza, rezultaty swych badań nad tożsamością jednostki autor prezentował od początku lat 50. XX wieku. Trzeba zatem zwrócić uwagę na fakt. że kształtowaniu jej towarzyszył zupełnie inny. dużo wyższy poziom rozwoju psychologii niż w czasie, gdy pierwotnie publikowane były prace Radlińskiej czy S/umana.

Zacznijmy prezentację jej założeń od wprowadzenia i krótkiej charakterystyki pojęć kluczowych, do których należą m.in cplgeneza. kryzys tożsamości. etos. moratorium rozwojowe, przcdzamknięcie czy tożsamość

jEpigcncząjiMzywa autor pewien cykl rozwojowy, szereg następujących poi«McBlqiio na przestrzeni całego życia jednostki i różniących się mię-_ dzy sobą jakościowo ośmiu faz. Rozwój nic przebiega zawsze tak sarnom w założonym z góry tempie i zagwarantowanym kierunku, pnm adzi natomiast do uczestnictwa w coraz bardziej zróżnicowany sposób, w coraz szerszym zakresie interakcji i reguł kulturowych, pozwalając jednostce na wzrost samoświadomości i zapoczątkowując proces budowania tożsamości osobowej i społecznej. Ważnym założeniem jest brak relatywizmu kulturowego, oznacza-

• L TV«l»n*t Jmm* • li <i ■■■*«* » O*    kamcepcji Ma H Erfama,

w>d* IUCMO UMK

BI